Кэрал Галерэя Універсітэта Тулэйн, Новы Арлеан 22.02.2024
Паважаныя арганізатары і госці выставы, дамы і спадары.
Дзякуй усім вам, а таксама кіраўніцтву Галерэі, універсітэта Тулейна, Ельскага універсітэта, арганізатарам і ўдзельнікам выставы і асабіста спадару Андрэю Курэйчыку за тое, што дадзенае мерапрыемства стала магчымым.
І што ў яго межах у мяне ёсць магчымасць звярнуцца да вас ад імя Аб'яднанага Пераходнага Кабінета Беларусі і беларускіх дэмакратычных сіл.
20 лютага стала вядома пра гібель палітвязня Ігара Ледніка. Яго смерць стала ўжо пятым вядомым выпадкам смерці палітвязня ў Беларусі.
Першы вядомы выпадак — смерць Вітольда Ашурка ў маі 2021 года. У маі 2023 года ў калоніі памёр палітвязень, блогер Мікалай Клімовіч. У ліпені 2023 памёр знакаміты беларускі мастак, палітвязень Алесь Пушкін. У студзені гэтага года памёр Вадзім Храсько.
У мяне не так шмат часу сёння, усяго некалькі хвілін, але я прашу вас разам са мной ушанаваць памяць загінулых палітвязняў хвілінай маўчання.
Дзякуй, салідарнасць — вельмі важная. Калі ў турмах Лукашэнкі забіваюць беларусаў і забіваюць катаваннямі, нечалавечымі ўмовамі ўтрымання, неаказаннем медыцынскай дапамогі — салідарнасць цывілізаванага свету з беларускімі палітвязнямі важная як ніколі. Салідарнасць і максімальна шырокая агалоска.
Мы не можам маўчаць і бяздзейнічаць, калі ў еўрапейскай краіне ў турмах знаходзяцца амаль паўтары тысячы (!) афіцыйна прызнаных палітвязняў. Хоць у рэальнасці гэтая лічба як мінімум у тры разы большая.
Мы не можам маўчаць, калі людзей катуюць у засценках, калі іх пазбаўляюць права любой камунікацыі са знешнім светам. І мы нічога не ведаем пра стан палітвязняў Міколы Статкевіча, Ігара Лосіка, Сяргея Ціханоўскага, Марыі Калеснікавай і многіх іншых. Мы нават не ведаем, ці жывыя яны.
Мы не можам маўчаць і бяздзейнічаць, калі ў турме сядзіць лаўрэат Нобелеўскай прэміі міру, знакаміты беларускі праваабаронца Алесь Бяляцкі. Калі ліквідаваныя ўсе незалежныя СМІ, НДА, партыі. Гэта тысячы арганізацый, забароненых і выправаджаных рэжымам з краіны.
Калі больш за 200 палітвязняў у Беларусі знаходзяцца ў гуманітарным спісе. Гэта пажылыя людзі, людзі з інваліднасцю, людзі з анкалогіяй і іншымі цяжкімі захворваннямі.
Жыццям гэтых людзей пагражае рэальная небяспека. І ў прынцыпе любы палітвязень у Беларусі знаходзіцца ў зоне рызыкі. І не толькі палітвязні. У зоне рызыкі — усе, хто нязгодны з рэжымам. А такіх беларусаў — большасць.
Каб ацаніць маштабы, прывяду адну лічбу. Па дадзеных справаздачы Цэнтра права і дэмакратыі Justice Hub, з мая 2020 года па май 2023 ахвярамі злачынстваў рэжыму супраць чалавечнасці стала як мінімум 136 тысяч (!) чалавек.
Незаконнае пазбаўленне волі, катаванні, забойствы, згвалтаванні і іншыя цяжкія формы сэксуальнага гвалту, у тым ліку ў дачыненні да непаўналетніх, гвалтоўныя знікненні, дэпартацыі — вось што адбываецца ў Беларусі. Кожны дзень. Гэта рэальнасць, у якой жывуць беларусы ўжо амаль 4 гады.
І гэтая рэальнасць не зменіцца, пакуль у нашай краіне існуе рэжым Лукашэнкі.
Пакуль не наступіць адказнасць дыктатара і ягоных памагатых і пакуль гэты рэжым не будзе ліквідаваны. З ім нельга дамовіцца, яго немагчыма ўлагодзіць, заклікаць да здаровага сэнсу. Такія рэжымы разумеюць толькі мову адказнасці і сілы.
Любыя іншыя падыходы толькі ўмацоўваюць іх перакананне, што заходнія дэмакратыі — слабыя і бездапаможныя. Толькі матывуюць, так, працягваць і маштабаваць свае злачынствы. Таму што нават самая глыбокая заклапочанасць заходніх палітыкаў не параўнаецца з тым, наколькі глыбока Лукашэнку на яе напляваць.
Гаварыць з Лукашэнкам можна толькі мовай сілы, мовай дзеянняў, калі мы гаворым аб вызваленні тысяч беларускіх палітвязняў. І калі мы гаворым аб спыненні яго саўдзелу ў вайне Расіі супраць Украіны. А ён удзельнічае ў ёй з першага дня.
Менавіта з тэрыторыі Беларусі пры поўным садзейнічанні дыктатара Лукашэнкі ўвайшлі войскі ў Кіеўскую вобласць. І зладзілі сумна вядомую разню ў Бучы і іншых гарадах. Менавіта з тэрыторыі Беларусі па Украіне было выпушчана больш за восем соцен ракет.
Рэжым Лукашэнкі паставіў эканоміку Беларусі на ваенныя рэйкі. Ён вырабляе і перадае Расіі ўзбраенні, снарады, патроны, якія забіваюць украінцаў. Ён дапамагае Расіі абыходзіць санкцыі, таму што санкцыі ў дачыненні да двух агрэсараў, рэжыму Лукашэнкі і Расіі, дагэтуль не аднолькавыя. І многія тавары, якія не павінны ўвозіцца ў Расію, увозяцца ў Беларусь. А потым — у Расію.
І, нарэшце, Лукашэнка ўдзельнічае ў выкраданні ўкраінскіх дзяцей. У ваенным злачынстве. Летась мая каманда, Народнае антыкрызіснае ўпраўленне, сабрала доказы, падрыхтавала і перадала ў Міжнародны крымінальны суд у Гаазе Камунікацыю «Аб незаконнай дэпартацыі або перамяшчэнні ўкраінскіх дзяцей з акупаваных Расіяй тэрыторый Украіны ў Беларусь», у адпаведнасці з артыкулам 15 Рымскага статута.
16 лістапада 2023 года Лабараторыя гуманітарных даследаванняў Ельскай школы грамадскай аховы здароўя апублікавала справаздачу, якая раскрывае дачыненне Аляксандра Лукашэнкі да сістэматычнага перамяшчэння ўкраінскіх дзяцей у Беларусь. У апублікаваным дакладзе ўтрымліваюцца спасылкі на матэрыялы НАУ, а сам даклад пацвярджае ўсе факты, прадастаўленыя Народным антыкрызісным упраўленнем у МКС.
Але адказнасць усё яшчэ не наступіла.
Дык што ж рабіць? Як спыняць такіх, як Лукашэнка?
Іх трэба караць. Караць жорсткімі, шокавымі эканамічнымі санкцыямі — без адтэрміновак, без выключэнняў, без магчымасці іх абыходзіць.
Іх трэба прыцягваць да крымінальнай адказнасці. Доказаў злачынстваў супраць чалавечнасці і ваенных злачынстваў, учыненых Лукашэнкам — больш, чым дастаткова. Падстаў для выдачы ў дачыненні да яго міжнароднага ордэра на арышт — таксама. Гэта проста трэба зрабіць.
І гэта важна не толькі для дапамогі Беларусі. Але і для дапамогі Украіне, якая змагаецца за само сваё існаванне.
Яшчэ 30 лістапада на сустрэчы міністраў замежных спраў дзяржаў NATO ў Бухарэсце Урмас Рэйнсалу — на той момант кіраўнік МЗС Эстоніі — сказаў: «Самая моцная санкцыя, якую мы можам увесці супраць расійскага рэжыму — гэта падзенне дыктатуры Лукашэнкі».
Але для гэтага неабходная палітычная воля. Якой, на жаль, на Захадзе пакуль не хапае. Але мы, вы, я — можам яе фармаваць. Калі не будзем маўчаць. Калі будзем салідарныя.
Я скончу яшчэ адну цытату, якую, думаю, многія з вас чулі:
«Для ўрачыстасці зла дастаткова толькі бяздзейнасці добрых людзей»
Сёння зло, на жаль, перамагае. Пакуль знаходзіцца ў стане ўрачыстасці. А значыць — час яму супрацьстаяць!
Дзякуй за ўвагу. Жыве Беларусь! І слава Україні!