Пошук па сайце

Урад Польшчы ведае пра праблемы беларусаў і гатовы іх вырашаць Міністэрства ўнутраных спраў і адміністрацыі Польшчы будзе і надалей спрыяць вырашэнню праблем, звязаных з легалізацыяй грамадзян Беларусі – адзначыў намеснік міністра ўнутраных спраў і адміністрацыі Польшчы Мацей Душчык падчас размовы з намеснікам кіраўніцы АПК Беларусі, кіраўніком НАУ Паўлам Латушкам. Павел Латушка праінфармаваў аб праблемах, якія агучвалі прадстаўнікі беларускай дыяспары падчас сустрэч, якія прайшлі ў траўні ў гарадах Польшчы, асабліва закрануў праблему працяглага чакання афармлення дакументаў у Вроцлаве і Ніжнесілезскім ваяводстве. Кіраўнік НАУ таксама распавёў аб сустрэчы з Ніжнесілезскім ваяводам Мацеем Авіжэнем, падчас якой абмяркоўваліся шляхі вырашэння праблем з выдачай дакументаў грамадзянам Беларусі. Асобна Павел Латушка звярнуў увагу на праблемы легальнага працаўладкавання, выезду за межы Польшчы і затрыманняў з магчымай дэпартацыяй пры адсутнасці дакументаў. Мацей Душчык пацвердзіў, што атрымаў зварот Паўла Латушкі па сітуацыі з беларусамі Ніжнесілезскага ваяводства і мае разуменне важнасці вырашэння праблемаў. Намеснік міністра звярнуў увагу, што праблема з паскарэннем працэдур выдачы дакументаў для беларусаў звязаная, перш за ўсё, з недахопам штатнай колькасці ў аддзелах па грамадзянскіх справах ваяводстваў з-за прыбыцця ў Польшчу вялікай колькасці бежанцаў. Мацей Душчык запэўніў, што ў бліжэйшыя дні вернецца да разгляду спосабаў вырашэння дадзеных праблем. Дасягнута дамоўленасць падтрымліваць працоўны кантакт як з Міністэрствам унутраных спраў і адміністрацыі Польшчы, так і з ваяводскім упраўленнем у Вроцлаве.

Павел Паўлавіч Латушка: намеснік кіраўніцы Аб'яднанага Пераходнага Кабінета Беларусі, кіраўнік Народнага антыкрызіснага ўпраўлення, пасол Праблема выплаты пенсій беларусам у Польшчы, якія знаходзяцца пад міжнароднай абаронай — тэма сённяшняй сустрэчы намесніка кіраўніцы Аб'яднанага Пераходнага Кабінета Беларусі, кіраўніка Народнага антыкрызіснага ўпраўлення Паўла Латушкі і намесніка міністра сям'і, працы і сацыяльнай палітыкі Польшчы Себасцьяна Гаеўскага. Цяпер у Польшчы пражываюць больш за 310 тысяч беларусаў — гэта другая па колькасці група замежнікаў. Частка з іх — пенсіянеры. Многія з пенсіянераў не могуць бяспечна вярнуцца дадому. У Польшчы дзейнічае заканадаўства, якое прадугледжвае разлік пенсій зыходзячы з адпаведнага стажу працы на тэрыторыі Польшчы. У ходзе сустрэчы пазначаныя праблемныя пытанні выплаты пенсій у Польшчы, у тым ліку падрыхтаваныя прадстаўніцтвам Аб'яднанага Пераходнага Кабінета па сацыяльнай палітыцы і камандай Народнага антыкрызіснага ўпраўлення. У ходзе сустрэчы Себасцьян Гаеўскі выказаў гатоўнасць узяць абавязацельствы прааналізаваць праблему выплаты пенсій грамадзянам Беларусі на тэрыторыі Польшчы. У ходзе сустрэчы дасягнута дамоўленасць: пра гатоўнасць разглядаць усе індывідуальныя выпадкі праблем з атрыманнем пенсій беларусамі ў Польшчы; аб прадастаўленні разгорнутага адказу з боку Міністэрства сям'і, працы і сацыяльнай палітыкі Польшчы па праблемных пытаннях па тэме пенсій у Польшчы для беларусаў; аб падрыхтоўцы Дэпартаментам па пытаннях сацыяльных выплат Міністэрства «дарожнай карты» сацыяльнай дапамогі, якую Народнае антыкрызіснае ўпраўленне зможа распаўсюдзіць праз сацыяльныя сеткі для інфармавання грамадзян Беларусі, якія пражываюць у Польшчы, аб наяўных магчымасцях атрымання сацыяльных выплат. Якія шляхі вырашэння сітуацыі магчымыя для тых беларусаў, якія не маюць магчымасці атрымліваць пенсіі ў Польшчы? У якасці магчымага варыянту выхаду з сітуацыі сёння гаворка можа весціся аб выплатах сацыяльнага характару, якія можна атрымліваць у мясцовых органах улады — у гмінах, староствах па месцы жыхарства. Разам з тым у такіх выплат таксама маюцца ўмовы і падставы для іх атрымання. Калі ў вас ёсць магчымасць працаўладкавацца на тэрыторыі Польшчы на любы тэрмін (гэта можа быць нават адзін дзень або адзін месяц), вы атрымаеце права на пенсію ў адпаведнасці з адпрацаваным стажам на тэрыторыі Польшчы. Аднак разам з тым вы таксама атрымаеце права на атрыманне з Упраўлення сацыяльнага страхавання Польшчы (ZUS) так званых 13-ых і 14-ых пенсій (кожная з іх у памеры 1780,96 злотых да выліку падаткаў). Для эфектыўнага вырашэння праблем з пенсіямі беларусаў у Польшчы падчас сустрэчы дасягнута дамоўленасць аб прадастаўленні ў Міністэрства сям'і, працы і сацыяльнай палітыкі Польшчы канкрэтных кейсаў, якія дэманструюць праблемныя сітуацыі з выплатай пенсій беларусам у Польшчы. У сувязі з гэтым мы просім грамадзян Беларусі, якія сутыкнуліся з праблемай выплат пенсій у Польшчы, накіроўваць апісанне сітуацый у чат-бот Народнага антыкрызіснага ўпраўлення. Сумесна з адвакатам Ганнай Маціеўскай, мы прааналізуем іх і накіруем у Міністэрства сям'і, працы і сацыяльнай палітыкі для наступнага індывідуальнага разгляду. Грунтуючыся на матэрыялах, якія вы падасце ў чат-бот Народнага антыкрызіснага ўпраўлення, а таксама на інфармацыі, якую беларусы накіроўваюць у інфармацыйна-кансультацыйную службу «Адно акно» прадстаўніцтва Аб'яднанага Пераходнага Кабінета па сацыяльнай палітыцы, мы падрыхтуем дадатковую сустрэчу ў Дэпартаменце, які займаецца сацыяльнымі выплатамі. Па выніках сустрэчы мы таксама праінфармуем праз нашы сацыяльныя сеткі і сайт Народнага антыкрызіснага ўпраўлення аб тым, якія магчымасці для беларусаў існуюць у бягучы момант у частцы атрымання сацыяльных выплат.

«Грамадзяне Беларусі, якія наведваюць Латвію на асабістых аўтамабілях з беларускай рэгістрацыяй, змогуць уязджаць і далей на тэрыторыю Латвіі», — адзначыла міністр замежных спраў Латвіі Байба Бражэ падчас сённяшняй сустрэчы з намеснікам кіраўніцы Аб'яднанага Пераходнага Кабінета Беларусі, кіраўніком Народнага антыкрызіснага ўпраўлення Паўлам Латушкам у адказ на адпаведны зварот прадстаўніка дэмакратычных сіл Беларусі. Павел Латушка праінфармаваў міністра замежных спраў Латвіі аб выніках выбараў у Каардынацыйную Раду і аб дзеяннях дэмакратычных сіл Беларусі, накіраваных на ўзмацненне трох інстытутаў дэмакратычных сіл: прэзідэнткі-элект, Аб'яднанага Пераходнага Кабінета і Каардынацыйнай Рады. У якасці накірунку стратэгічных дзеянняў у дачыненні да дыктатарскага рэжыму ў Беларусі Павел Латушка адзначыў важнасць дасягнення адказнасці як асабіста Лукашэнкі, так і яго прадстаўнікоў за незаконнае перамяшчэнне ўкраінскіх дзяцей і за злачынствы супраць чалавечнасці, якія здзяйсняюцца ў дачыненні да беларускага народа. Аб працы каманды НАУ ў рамках дадзеных напрамкаў была прадстаўлена разгорнутая інфармацыя. Байба Бражэ падкрэсліла важнасць прыцягнення «рэжыму Лукашэнкі да адказнасці за зверствы супраць беларускага народа і сумесную агрэсію супраць Украіны». Латвія таксама выступае за ўзмацненне санкцыйнага ціску ЕС у дачыненні да рэжыму Лукашэнкі, каб «абмежаваць магчымасць абыходу санкцый у дачыненні да Расіі», абмежаваўшы транзіт тавараў, якія ідуць праз тэрыторыю Беларусі ў Расійскую Федэрацыю, калі Беларусь выкарыстоўваецца для абыходу еўрапейскіх санкцый, накладзеных на Расію за агрэсію супраць Украіны. Міністр замежных спраў Латвіі адзначыла гатоўнасць разгледзець прапановы НАУ аб увядзенні латвійскіх нацыянальных персанальных і эканамічных санкцый. У ходзе абмеркавання пытання ўзмацнення санкцыйнага ціску на рэжым Лукашэнкі кіраўнік знешнепалітычнага ведамства Латвіі праінфармавала аб тым, што сёння ўзгоднены санкцыйны пакет у дачыненні да Расіі, што адкрывае магчымасці для далейшага ўзгаднення санкцыйнага пакета ў дачыненні да рэжыму Лукашэнкі. Гэты пакет павінен быць накіраваны на гарманізацыю санкцый у дачыненні да Расіі і рэжыму Лукашэнкі. Былі абмеркаваныя існуючыя супярэчнасці для ўзгаднення дадзенага пакета і магчымае садзейнічанне з боку дэмакратычных сіл Беларусі для яго прыняцця. Асобна ў сувязі са зваротам грамадзян Беларусі, якія адзначаюць наведванне еўрапейскіх краін прадстаўнікамі беларускай прапаганды, а таксама асобамі, якія з'яўляюцца патэнцыйнай пагрозай нацыянальнай бяспецы, дасягнута дамоўленасць аб тым, што каманда НАУ падрыхтуе прапановы па ўвядзенні персанальных санкцый у дачыненні да дадзеных прадстаўнікоў і перадасць іх латвійскаму боку. Асобна была закранутая тэма, звязаная з легалізацыяй грамадзян Беларусі, якія знаходзяцца ў Латвіі. Міністр замежных спраў праінфармавала, што ў беларусаў будзе магчымасць падачы на статус бежанца або дадатковай абароны з наступным атрыманнем міжнароднага праязнога дакумента. Адначасова кіраўнік знешнепалітычнага ведамства Латвіі падкрэсліла, што магчымыя абмежаванні ў дачыненні да беларускіх транспартных сродкаў не будуць распаўсюджвацца на асабістыя аўтамабілі грамадзян Беларусі, якія маюць беларускую рэгістрацыю.

Павел Паўлавіч Латушка: намеснік кіраўніцы Аб'яднанага Пераходнага Кабінета Беларусі, кіраўнік Народнага антыкрызіснага ўпраўлення, пасол Тэлефонны званок. Здымаю так званую «вяртушку» — урадавую сувязь. Тэлефануе Урал Латыпаў — віцэ-прэм’ер, міністр замежных спраў Рэспублікі Беларусь, тэлефануе мне — тады, у 2000 годзе, начальніку ўпраўлення інфармацыі, прэс-сакратару МЗС. І кажа: «Трэба дапамагчы Васілю Быкаву ў атрыманні пашпарта, каб яго прынялі ў пасольстве. Як вы лічыце, ці варта гэта рабіць?» Я адказаў: «Безумоўна, гэта глыба, гэта той чалавек, які варты пашаны — і нават нашмат больш». — «Добра, патэлефануйце Уладзіміру Скварцову — нашаму паслу ў Германіі, вырашыце гэтае пытанне». Васіля Быкава запрасілі ў пасольства Беларусі ў Германіі — менавіта так пачалося маё завочнае знаёмства са славутым беларускім пісьменнікам. Яно, фактычна, заўсёды было завочным, за выключэннем першай сустрэчы з Васілём Быкавым у Мінску. Маладым юнаком я ішоў па вуліцы Максіма Танка ў Мінску. Памятаеце, чырвоны дом, дзе жыў Васіль Быкаў — яго кватэра і да гэтай пары знаходзіцца на Максіма Танка, 10. Насустрач ішоў народны пісьменнік Беларусі Васіль Быкаў. Памятаю гэтыя хвіліны майго перажывання, памятаю яго вочы, у якія я глядзеў, калі мы зблізіліся. Я, малады юнак, студэнт Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта… І насустрач ідзе славуты пісьменнік Васіль Быкаў. Свяціла сонейка, Быкаў паглядзеў на мяне і прывітаўся. І нават, здаецца, усміхнуўся. І ведаеце, у гэтым і складалася інтэлігентнасць чалавека, які не ведае цябе, але тым не менш ветліва вітаецца з незнаёмым юнаком. Праз шмат гадоў пасля гэтай сустрэчы я стаў міністрам культуры Беларусі. Памятаю той вечар, калі адбылося прызначэнне на пасаду. Мы сустрэліся з сябрам — наўмысна не буду называць яго імя — і пайшлі ў кавярню, таксама на вуліцы Максіма Танка. Шмат што звязана з гэтай вуліцай: і кватэра маёй дачкі, якую зараз забраў рэжым, былая кватэра маіх бацькоў, дзе я пражываў з 1986 года. Мы селі ў кавярні і я запытаўся ў сябра: «Што першае варта зрабіць мне як новаму міністру культуры?» Мой сябар тады адказаў: «Ушанаваць памяць Быкава і звольніць Замяталіна». Замяталіна я сапраўды неўзабаве звольніў — і гэта асобная гісторыя, а першым лістом, які я накіраваў у адміністрацыю Лукашэнкі, менавіта быў ліст у справе ўшанавання памяці Быкава. Тады я атрымаў адмоўны адказ, але ўсё ж гэтая справа мяне ніяк не магла пакінуць абыякавым. У 2009 годзе да мяне звярнулася дырэктарка Дзяржаўнага літаратурнага музея Беларусі і спытала, ці зможа Міністэрства культуры падтрымаць выставу, прымеркаваную да 85-годдзя народнага пісьменніка Беларусі Васіля Быкава. Памятаю, гэта каштавала, здаецца, 65 мільёнаў недэнамінаваных рублёў. Але асноўнае рашэнне было не фінансавым, а ўсё ж палітычным. Быкаў быў асабістым ворагам Лукашэнкі. Арганізацыя пад патранажам Міністэрства культуры і з бюджэту Міністэрства выставы — гэта магло быць успрынята як выклік. Выстава ў Дзяржаўным літаратурным музеі Беларусі адбылася. Я таксама выступіў на яе адкрыцці, а адміністрацыя Лукашэнкі ў асобе сумнавядомай Ірыны Дрыгі ўважліва сачыла за мерапрыемствам, каб там не прагучала нічога дрэннага супраць Лукашэнкі. Яны баяліся Быкава і жывога, яны баяліся Быкава і адышоўшага ў іншы свет. Ён баіцца яго і да гэтай пары. Быкаў для яго — пагроза, нават нягледзячы на тое, што яго ўжо не сустрэнеш на вуліцы Танка ў Мінску. І ў гэтым моц, сіла гэтага чалавека. Выбітны беларускі пісьменнік пакінуў такі след, што да гэтай пары Лукашэнка яго баіцца. Пасля гэтай выставы на маім стале ў кабінеце міністра культуры застаўся напамін пра Быкава: запрашэнне на гэтую выставу ў Дзяржаўным літаратурным музеі Беларусі са здымкам славутага беларуса. Ён заўсёды, больш за тры гады, як я працаваў міністрам культуры, знаходзіўся на маім рабочым стале ў кабінеце міністра культуры. Хтосьці ставіў Лукашэнку, хтосьці сваіх блізкіх… У мяне таксама быў здымак дачкі, але ён быў размешчаны не на паказ, па правы бок — так, каб ніхто не бачыў (не лічу патрэбным паказваць здымак дачкі ўсім, гэта, хутчэй, асабістае). Але здымак Быкава стаяў наперадзе, з левага боку, перада мной, каб усе, хто заходзіў у кабінет міністра культуры, бачылі, што на стале міністра культуры Рэспублікі Беларусь — здымак славутага пісьменніка Васіля Быкава. Гэта быў мой сігнал, палітычны мэсэдж, калі хочаце, як і пазней — карціна з выявай змагара за нашу незалежнасць Кастуся Каліноўскага на сцяне міністэрскага кабінета. Мой наступнік на пасадзе міністра зняў гэты твор — твор, прысвечаны Кастусю Каліноўскаму — цягам некалькіх дзён пасля таго, як увайшоў у гэты кабінет. Памятаю, як на адкрыцці Дня Беларусі на Славянскім базары ў Віцебску я выступаў на беларускай мове. Гэта было 6-7 тысяч гледачоў, прамая трансляцыя. Тады я ўзгадаў культурнае багацце Ушаччыны — зямлі, на якой нарадзіліся многія беларускія паэты і пісьменнікі. І, вядома, я ўзгадаў і Быкава. Ён застанецца і ў памяці, і ў гісторыі як асоба. І тады, і сёння прамаўляць прозвішча народнага пісьменніка Беларусі публічна рызыкоўна. Уяўляеце, народны пісьменнік Беларусі, славуты беларус, славуты беларускі аўтар, ветэран вайны... Але ўзгадваць Быкава ці Гілевіча рызыкоўна — гэта дзіўна, гэта дзікунства, але так пануе дыктатарская сістэма, яна запалохвае людзей, прымушае адмаўляцца ад часткі культуры, якая не ўпісваецца ў іх светапогляд. 22 чэрвеня 2003 года Васіль Быкаў адышоў у іншы свет. У той момант я працаваў амбасадарам Беларусі ў Польшчы. Як я мог выказаць жалобу, якая была ўнутры? Я сказаў вадзіцелю не ўсталёўваць сцяг на аўтамабілі пасла тры дні: каб калі я выязджаў на прыём, на аўтамабілі не было сцяга. Так выказаў сваю жалобу, бо разумеў, што пайшоў з жыцця чалавек, які з'яўляецца выключнай постаццю, асобай для Беларусі, і роля якога яшчэ неаднойчы будзе аналізавацца. А разуменне яго ролі для большасці беларусаў прыйдзе, на жаль, пазней. Быкава пахавалі на Усходніх могілках у Мінску. Вялікая працэсія з бел-чырвона-белымі сцягамі, труна славутага беларуса таксама была пакрытая нашым нацыянальным бел-чырвона-белым сцягам. Напрыканцы працы міністрам культуры я вярнуўся да тэмы адкрыцця музея Васіля Быкава — яна ніколі не пакідала мяне. І тады ў мяне адбылася размова з Аляксандрам Лукашэнкам у яго кабінеце, і я распавёў яму аб сустрэчах з Ірынай Міхайлаўнай Быкавай, удавой Васіля Быкава. Я расказваў пра тое, што адбываецца са спадчынай народнага пісьменніка Беларусі. І, ведаеце, мне падаецца, што Лукашэнка купіў тэзіс, калі я расказаў яму, што з Расіі прыязджаюць людзі, якія гатовыя прапанаваць любую цану за тое, каб купіць усё, што было, што засталося ў кватэры народнага пісьменніка Беларусі, што прыходзілі асобы, якія проста выносілі з гэтай кватэры рэчы — я сказаў яму, што так мы зможам страціць спадчыну. Лукашэнка, вядома, «уласнік». Ён хоча трымаць усё ў сябе — і гэта спрацавала. І ў нас была гадзінная размова — гадзіна размовы пра Быкава. Лукашэнка ўзгадваў, пра гэты бел-чырвона-белы сцяг, пра труну і пра пахаванне. Я не думаю, што час ці патрэба ўвогуле казаць пра тое, што сказаў Лукашэнка пра Быкава — ён недастойны казаць пра яго і недастойны даваць ацэнкі. Але падчас гэтай размовы я звярнуўся з некалькімі просьбамі: першае, нам трэба ўсю спадчыну зафіксаваць; другое: нам трэба перадаць гэтую спадчыну на захаванне ў Дзяржаўны літаратурны музей; трэцяе: нам трэба стварыць музей Васіля Быкава. Пад канец размовы Лукашэнка сказаў мне: добра, напішыце мне яшчэ раз. Я напісаў яму дакладную з трыма прапановамі. На трэцюю ён напісаў: вернемся пазней. Я адразу даў даручэнне генеральнаму дырэктару Нацыянальнай бібліятэкі Беларусі — не, не Гігіну — Раману Сцяпанавічу Матульскаму набыць камп’ютары, ноўтубукі і накіраваць супрацоўнікаў Нацыянальный бібліятэкі і па ўзгадненні з удавой Быкава зафіксаваць усё тое, што з’яўляецца спадчынай беларускага народа, а там былі рукапісы, там ёсць рукапісы, там кнігі з аўтарскімі подпісамі, там выключнае літаратурнае багацце. І яны працавалі і ўсё зафіксавалі. Гэта ўжо з’яўляецца здабыткам, які належыць беларускаму народу. Пазней я вярнуўся да справы музея і ў канцы канцоў Лукашэнка пагадзіўся. Я паехаў на дачу Быкава — памятаю гэтую паездку. Мы дамовіліся на сустрэчу з Ірынай Міхайлаўнай, прыехалі ў Ждановічы. Я пад’ехаў і гляджу: з левага боку такі гмах! Зялёная чарапіца, сапраўды буйны, вялікі, пампезны будынак — падумалася нават, што забагата. Але ж з іншага боку — гэта народны пісьменнік, герой сацыялістычнай працы, лаўрэат прэмій СССР. Магчыма, гэта той дом? Тым больш, што выданні Быкава выходзілі мільённымі накладамі. А мне кажуць: не, Пал Палыч, паглядзіце ўправа. І з правага боку — домік, дача за дротам. Ведаеце, такі дрот, якім абцягаюць садовыя ўчасткі і дачы, каб плот быў. І будыначак, невялікі — з селікатнай цэглы. І гэта была дача Васіля Быкава — сціплага чалавека ў жыцці. Мы ўвайшлі ў гэтую дачу, ішлі па пакоях і Ірына Міхайлаўна мне паказвала ўсё тое, што знаходзілася там, што з’яўлялася спадчынай Быкава. Дарэчы, там быў і аўтамабіль. Памятаеце гэтую «Волгу»? Гэта асобная гісторыя, але не пра гэта. Падчас наведвання яна мне дала патрымаць у руках кнігу, якую падарыў Васілю Быкаву Уладзімір Караткевіч — яшчэ адна выбітная, славутая постаць нашай культуры. З уласнаручным допісам для Васіля Быкава. І ў гэты момант я падумаў: я дакрануўся да кнігі, якую трымалі ў руках Караткевіч і Быкаў. У гэты момант ты разумееш, што, па-першае, як добра быць міністрам культуры, бо не кожнаму можа быць такое шчасце, але ж калі сур’ёзна — такі гонар трымаць такую кнігу. Адчуванне ўнутранае: гэта ж якія людзі, якія людзі дакрануліся да яе. Ірына Міхайлаўна мне сказала: «Ну добра, мы створым гэты музей. Яна перадала дачу менавіта для Дзяржаўнага літаратурнага музея Беларусі як філіяла, і гэтая дача была пераўтворана ў гэты філіял музей Васіля Быкава». І яна мне сказала: «Вы ведаеце, адну рэч вы, напэўна, не зможаце экспанаваць у будучым музеі». Я запытаўся ў яе: «А якую?» Яна паглядзела на мяне і сказала: «Бел-чырвона-белы сцяг, якім была пакрыта труна Васіля». Я памаўчаў і адказаў ёй: «Так, вы маеце рацыю, што сёння сцяг наўрад ці зможа з’явіцца ў экспазіцыі музея, але, як кажуць, рукапісы не гараць — так і экспанаты не гараць. Перадавайце гэты сцяг, напэўна, прыйдзе час, калі ён знойдзе сваё месца ў экспазіцыі музея». Вось такая цяжкая размова адбылася ў мяне тады. Дарэчы, тады ўмовай адкрыцця музея ад адміністрацыі Лукашэнкі было не выдаткоўваць бюджэтных сродкаў на музей. Я трошкі схітраваў — магу прызнацца. І дзяржаўныя сродкі былі выдаткаваны. Так, цяжка было знайсці спонсараў, хаця былі і такія, якія гатовы былі падтрымаць — але гэта заўсёды была рызыка таксама і для шчырых людзей, якія гатовыя падтрымліваць культуру. Музей паўстаў. Ён, на жаль, не функцыянуе круглы год. І зразумела, што для Васіля Быкава павінен быць створаны зусім іншы музей, але гэтыя абяцанні перад сваім сябрам, перад самім сабой, у першы вечар пасля прызначэння міністрам культуры я таксама выканаў. Апошні ўспамін пра спадчыну Быкава ўзгадваецца, калі я ўжо працаваў генеральным дырэктарам Нацыянальнага акадэмічнага тэатра імя Янкі Купалы. Мы садзілі валошкі на дачы Быкава ў дзень яго нараджэння. Купалаўцы і дзеячы культуры разам садзілі валошкі і пілі гарбату. І ведаеце, як бы там не было сёння цяжка, хтосьці, магчыма, дэматываваны, камусьці сёння асабліва складана, але я веру, што яшчэ неаднойчы мы збярэмся, тыя, за каго сёння баліць душа, тыя, хто сёння верыць у тое, што Беларусь жыве і будзе жыць, тыя, каму неабыякавы лёс нашай культуры, спадчыны, літаратуры, і для каго Быкаў з’яўляецца важнай постаццю беларускай культуры і гісторыі. Мы збярэмся і ў Ждановічах на дачы Быкава, і ўзгадаем, якія гэта былі цяжкія часы, але ўсё ж такі мы перамаглі. Пасадзім валошкі — любімыя кветкі Васіля Быкава. Адзін вусаты таварыш калісьці расказваў, як захапляўся вядомымі вершамі Быкава. Вядома, Быкаў пісаў прозу... Але, дарэчы, і маляваў карціны — але гэта асобная гісторыя. Я ўзгадаю ўрывак з верша яшчэ аднаго славутага беларуса — Багдановіча — акурат пра любімыя кветкі Быкава — валошкі. [...] Зіяе неба з-за акна, – І думкі мкнуцца мімаволі Туды, дзе расцвіла вясна; Дзе блішча збожжа ў яснай далі, Сінеюць міла васількі, Халодным срэбрам ззяюць хвалі Між гор ліючайся ракі; Цямнее край зубчаты бора... І тчэ, забыўшыся, рука, Заміж персідскага узора, Цвяток радзімы васілька. Загляне сонца і ў наша аконца. Жыве Беларусь!

Кааліцыя «Каманда Латушкi i Рух "За Свабоду"» 16 чэрвеня 2024 года прадставіла праект Дэкларацыі аб недапушчальнасці экстрадыцыі Андрэя Гнёта ў Беларусь. Дэкларацыю ўжо падтрымала большасць членаў КР. У Дэкларацыі Каардынацыйная Рада звяртаецца да Еўрапарламента, еўрадэпутатаў, да ўладаў і грамадскасці Рэспублікі Сербія, да партнёраў КР выкарыстаць усе інструменты дыпламатыі і міждзяржаўных адносін, каб прадухіліць экстрадыцыю Андрэя Гнёта ў Беларусь, дзе ён сутыкнецца з катаваннямі і бесчалавечным абыходжаннем, якія ставяць пад пагрозу яго жыццё і здароўе. Рада заклікала краіны Еўрасаюза і міжнародную супольнасць абараніць правы і бяспеку беларуса, якога пераследуюць па палітычных матывах. «Разам мы зможам даказаць, што жаданні Лукашэнкі і яго карная палітыка — не працуюць у еўрапейскіх, дэмакратычных краінах», — гаворыцца ў звароце. Дэкларацыя будзе накіравана ў адрас Еўрапейскага Парламента, дэпутатам Еўрапейскага Парламента, прадстаўніцтву Еўрапейскага Парламента ў Варшаве, а таксама іншым партнёрам Каардынацыйнай Рады з мэтай інфармавання і данясення пазіцыі Каардынацыйнай Рады па сітуацыі, якая склалася ў сувязі з незаконным пераследам Андрэя Гнёта рэжымам Аляксандра Лукашэнкі. Таксама аб прыняцці Дэкларацыі будзе праінфармаваны Аб’яднаны Пераходны Кабінет Беларусі для магчымага яе выкарыстання ў працы, накіраванай на вызваленне Андрэя Гнёта.

«Канада не ўспрымае Лукашэнку ў якасці гаранта незалежнасці Беларусі», — адзначыла амбасадар Канады ў Польшчы Катрын Годзін падчас сустрэчы з намеснікам кіраўніцы Аб'яднанага Пераходнага Кабінета Беларусі, кіраўніком Народнага антыкрызіснага ўпраўлення Паўлам Латушкам. Сустрэча, якая адбылася 14 чэрвеня ў Варшаве, была прысвечана шэрагу важных тэм: кампаніі і вынікі выбараў у Каардынацыйную Раду; праблеме гарманізацыі санкцый і неабходнасці іх пашырэння ў дачыненні да рэжыму Лукашэнкі; сітуацыі з палітычнымі зняволенымі ў Беларусі і канкрэтных падыходаў па іх вызваленні. Пасол Годзін выказала падтрымку беларускаму актывісту Андрэю Гнёту. Кампанія і вынікі выбараў у Каардынацыйную Раду — адна з тэм, закранутых ініцыятыўна паслом падчас сустрэчы. Спадарыня пасол адзначыла, што ў Канадзе ўрад фармуе парламент і члены Кабінета захоўваюць за сабой дэпутацкія мандаты. Канадскі бок лічыць важным ажыццявіць гарманізацыю санкцый у дачыненні да Расіі і рэжыму Лукашэнкі і садзейнічае медыяцыі з іншымі краінамі для гарманізацыі санкцый. У ходзе сустрэчы ад імя каманды НАУ амбасадару перададзеныя прапановы па ўвядзенні санкцый у дачыненні да прадпрыемстваў ВПК, прапагандысцкіх тэлеканалаў СТБ, АНТ, выдавецкага дома «Беларусь сёння», БЕЛТА, прапагандыстаў, суддзяў рэжыму, Кацярыны Круталевіч, журналісткі Беларусь 1, якая брала інтэрв'ю ў Дар'і Лосік, Андрэя Караля, рэктара БДУ, і інш. Павел Латушка адзначыў актыўную пазіцыю ўрада Канады па ўжыванні санкцыйнага ціску ў дачыненні да рэжыму Лукашэнкі. Катрын Годзін у сваю чаргу падкрэсліла, што матэрыялы, якія перадаюцца камандай НАУ, маюць сваю практычную рэалізацыю ў прымаемых санкцыйных рашэннях. У адказ на просьбу юрыстаў НАУ пасол абяцала аказаць садзейнічанне ва ўсталяванні ўзаемадзеяння з канадскімі юрыстамі, якія суправаджаюць справу ад імя Канады супраць Сірыі за парушэнне Канвенцыі супраць катаванняў. Дадзеная экспертыза неабходная для працягу працы НАУ па матэрыялах, якія пацвярджаюць злачынствы рэжыму Лукашэнкі, якія здзяйсняюцца ў дачыненні да беларускага народа. Амбасадар Канады абяцала аператыўна накіраваць абноўленую інфармацыю аб сітуацыі з Андрэем Гнётам у амбасаду Канады ў Сербіі. «Для нас важна, што Канада паслядоўна падтрымлівае беларускі народ у імкненні да свабоднай і дэмакратычнай Беларусі, што супрацоўніцтва Канады і беларускіх дэмакратычных інстытутаў носіць прадметны і выніковы характар», — адзначыў Павел Латушка падчас сустрэчы.

Павел Паўлавіч Латушка: намеснік кіраўніцы Аб'яднанага Пераходнага Кабінета Беларусі, кіраўнік Народнага антыкрызіснага ўпраўлення, пасол Віцэ-прэм'ер дыктатара Пётр Пархомчык на нядаўняй нарадзе ў Лукашэнкі прызнаўся, што санкцыі, якія робяць рэжым Лукашэнкі мацнейшымі, ударылі па вытворчасці драўняных пелет у Беларусі. Яшчэ да 2020 года ў Беларусі было створана каля 60 пелетных вытворчасцяў сумарнай магутнасцю каля мільёна тон у год. Прадпрыемствы ствараліся, як адзначыў Пархомчык, з улікам вялікага попыту на гэтую прадукцыю ў Еўропе. Аднак, па словах віцэ-прэм'ера, пастаўкі ў Еўропу былі прыпыненыя. Прычым Пархомчык, вядома ж, не тлумачыць, у сувязі з якой сітуацыяй пастаўкі былі прыпыненыя і хто ў гэтым вінаваты. Не кажа ён пра масавыя рэпрэсіі ў Беларусі, міграцыйны крызіс на межах з ЕС і саўдзел рэжыму Лукашэнкі ў расійскай агрэсіі супраць Украіны. Санкцыі таксама закранаюць сферу трансгранічных плацяжоў, якія ажыццяўляюцца банкамі. Пра гэта вядома ўжо не ад Пархомчыка, а з нядаўняй справаздачы Нацыянальнага банка Лукашэнкі. У прыватнасці, па ініцыятыве Нацбанка камерцыйныя банкі сталі кансультаваць карпаратыўных кліентаў па пытаннях праходжання міжнародных разлікаў. Для садзейнічання ўхіленню ад фінансавых санкцый Нацбанкам была нават створана спецыяльная рабочая група па каардынацыі правядзення знешнеэканамічных разлікаў. Таксама банкамі прымаліся меры «па праходжанні прыпыненых плацяжоў, у тым ліку з выкарыстаннем альтэрнатыўных сістэм перадачы фінансавай інфармацыі або клірынгавых механізмаў». У прыватнасці, для правядзення аперацый выкарыстоўвалася сістэма фінансавых паведамленняў банка Расіі — СПФС. Пра яе, як інструменце абыходу ўведзеных абмежаванняў, мы паведамлялі спецпрадстаўніку па санкцыях ЕС Дэвіду О'Салівану. У выніку ЕС, а таксама краіны Вялікай сямёркі гатовыя прыняць абмежаванні супраць СПФС у чарговых санкцыйных пакетах. Яшчэ далей пайшоў старшыня Дзяржаўнага мытнага камітэта Уладзімір Арлоўскі і здаў усе схемы Лукашэнкі па незаконным абыходзе ўжо ўведзеных санкцыйных мер. А Лукашэнка і ягоныя чыноўнікі рапартуюць нам, што яны абыдуцца без гандлю з Захадам і спакойна пераарыентуюцца на Усход. А тут, аказваецца, тавары з Захаду ўсё ж такі вельмі патрэбныя і рэжым Лукашэнкі гатовы ісці на любыя хітрыкі, каб іх займець. Як заявіў Арлоўскі 10 красавіка на пасяджэнні Савета Рэспублікі, на подпіс Лукашэнкі лёг дакумент, які прадугледжвае блок антысанкцыйных мер. У прыватнасці, ён стварае ўмовы для магчымасці рэалізацыі са складоў часовага захоўвання беларускім прадпрыемствам тавараў, якія экспартуюцца з Еўрасаюза ў адрас трэціх краін транзітам праз Беларусь. Напрыклад, кажа Арлоўскі, абсталяванне дакументальна афармляецца транзітам з Еўропы ў Азію і на тэрыторыі Беларусі рэалізуецца беларускаму прадпрыемству. Дзеючым заканадаўствам такі продаж не прадугледжаны. Гэта значыць чыноўнік прызнаўся, што рэжым Лукашэнкі на дзяржаўным узроўні займаецца ўхіленнем ад санкцый і нават парушае сваё ж заканадаўства. Таксама Арлоўскі распавёў, што часта для абыходу санкцый абсталяванне ўвозіцца ў краіну па частках, з выкарыстаннем шматступенных лагістычных ланцужкоў. Але самае гучнае прызнанне, што санкцыі б'юць па рэжыме, зрабіў пастаянны прадстаўнік Лукашэнкі ў ААН Валянцін Рыбакоў. Ён назваў санкцыі на адрас рэжыму Лукашэнкі ні многа ні мала — актам тэрарызму! На фоне рыторыкі вертыкалі Лукашэнкі аб страшным уздзеянні санкцый на рэжым, некаторыя так званыя эксперты спрабуюць нас пераканаць, што гэтыя самыя санкцыі не працуюць, што пара б ужо ад іх зусім адмовіцца. І чым гучней чыноўнікі рэжыму скардзяцца на санкцыі, тым гучней гучаць заклікі спыніць санкцыйную палітыку. А мы ў сваю чаргу і далей сумесна з нашымі міжнароднымі партнёрамі працягнем працу па ўдасканаленні санкцыйнага ціску на злачынны рэжым Лукашэнкі.

Крыніца: Forum Dialogu Аўрэліюш М. Пендзівол гутарыць з Паўлам Латушкам, намеснікам кіраўніцы Аб'яднанага Пераходнага Кабінета Беларусі Аўрэліюш М. Пендзівол: Вы намеснік кіраўніцы Аб'яднанага Пераходнага Кабінета Беларусі, гэта беларускі ўрад у выгнанні? Павел Латушка: У нас ёсць установы ў выгнанні, якія прадстаўляюць беларускае грамадства ў краіне і беларускую дыяспару. У нас ёсць прэзідэнт, які перамог на выбарах 2020 года, і гэта было шырока прызнана, хоць Святлана Ціханоўская не паспела заняць гэтую пасаду, таму што Лукашэнка сілком перашкодзіў гэтаму і не адмовіўся ад улады. У ходзе з'езду дэмакратычных сіл у жніўні 2022 года мы стварылі Аб'яднаны Пераходны Кабінет у якасці выканаўчага органа, гэта значыць урад у выгнанні. У нас таксама ёсць Каардынацыйная Рада, і мы плануем правесці ў яе першыя выбары. Ці з'яўляецца Рада парламентам? Гэта протапарламент. Таксама будзе створана другая палата, у якую будуць уключаны беспартыйныя няўрадавыя арганізацыі. Нешта накшталт сената? Не, хутчэй дарадчы орган, голас грамадства, няўрадавых арганізацый, забароненых у краіне. Улады ўжо распусцілі больш за 1500 няўрадавых арганізацый, яшчэ 900 знаходзяцца ў працэсе ліквідацыі. Іх прадстаўнікі былі вымушаныя пакінуць Беларусь, а некаторыя з іх зноў актывізаваліся за мяжой. Так мы стварылі эміграцыйныя інстытуты беларускай дзяржавы. У нас таксама ёсць апазіцыя, якая не згодная з тым, што мы робім, і ставіць пад сумнеў права на стварэнне такіх органаў. Але як палітык я разумею, што менавіта інстытуты ствараюць аснову для даўгавечнасці сістэмы. І гэта важна, таму што нам трэба клапаціцца як пра інтарэсы беларусаў за мяжой, так і пра замежнае прадстаўніцтва інтарэсаў беларусаў. Гэта таксама мае значэнне для барацьбы з рэжымам. Колькі грамадзян Беларусі, якія маюць права голасу, знаходзіцца за мяжой? Паводле апошніх звестак намесніка міністра Польшчы ў пытаннях сям'і і сацыяльнай палітыкі, у Польшчы пражывае больш за 310 тысяч беларусаў. На другім месцы Літва, дзе нас 67 тысяч. У траўні мінулага года Парламенцкая асамблея Рады Еўропы паведаміла пра паўмільёна беларусаў, якія пакінулі Беларусь. Па розных звестках, якія дайшлі да нас, паводле нашых ацэнак, за межамі Беларусі цяпер могуць пражываць да паўтара мільёна беларусаў. У 2020 годзе ў Беларусі пражывала больш за 9 мільёнаў чалавек. Цяпер, паводле справаздачы, замоўленай Лукашэнкам, іх там 7,8 мільёна. Але калі я правільна разумею, вы кажаце пра агульную колькасць беларусаў, якія пражываюць за мяжой, а не маюць права голасу на выбарах? Так. Я цяпер не магу ўдакладніць, колькі беларусаў, якія знаходзяцца за мяжой, маюць права голасу. Хутка пройдзе чатыры гады з моманту сфальсіфікаваных Лукашэнкам прэзідэнцкіх выбараў. Як на іх адрэагаваў Захад? Павольна, са спазненнем. Дыктатарам трэба значна менш часу для прыняцця пастаноў, напрыклад, пра рэпрэсіі. Дэмакратыя мае патрэбу ў кансультацыях і дыскусіях. У Еўрасаюзе рашэнні прымаюць 27 краін. Таму мы страцілі шмат часу. Фундаментальная праблема заключаецца ў тым, што фактычна толькі адна краіна мае стратэгію таго, што рабіць з Беларуссю. Гэта Расійская Федэрацыя. І гэтая стратэгія заключаецца ва ўключэнні Беларусі ў склад Расійскай імперыі. Расія спрабуе далучыць да сваёй неаімперыі Украіну ваенным спосабам, а Беларусь — неваенным шляхам. Менавіта таму на прапаганду па змене поглядаў беларусаў трацяцца велізарныя рэсурсы: сотні мільёнаў, а можа быць, нават мільярды даляраў. Усё для таго, каб аслабіць большасць, якая падтрымлівае дэмакратыю, правы чалавека і сумесныя перспектывы з Еўропай. Каб дэматываваць яе. Калі беларусы выйшлі на вуліцы ў 2020 годзе, яны верылі, што дэмакратыя эфектыўная. Што міжнароднае права прыцягне да адказнасці як Лукашэнку, які аддаў загад расстрэльваць людзей, так і яго падначаленых. Але прайшло чатыры гады, а супраць Лукашэнкі так і не было распачата ніводнай крымінальнай справы. Што тычыцца дэпартацыі дзяцей з Украіны і іх ідэалагічнай індактрынацыі наша арганізацыя, Народнае антыкрызіснае ўпраўленне, падалі матэрыялы з гэтай нагоды ў Міжнародны крымінальны суд у Гаазе. Сумесна з літоўскім праваабарончым цэнтрам Justice Hub мы падрыхтавалі справаздачу аб тым, што з мая 2020 па май 2023 года ахвярамі злачынстваў супраць чалавечнасці ў Беларусі сталі не менш за 136 тысяч чалавек. Але ніхто не прыцягнуты да адказнасці, і беларусы бачаць, што эфектыўнай падтрымкі нашай барацьбы з боку Еўрасаюза няма. Якіх дзеянняў чакае Кабінет Святланы Ціханоўскай ад Еўрасаюза? Па-першае, павінна быць створаная стратэгія, адным з найважнейшых элементаў якой павінна стаць прыцягненне Лукашэнкі і ягоных саўдзельнікаў да крымінальнай адказнасці. Па-другое, неабходна вялікая адкрытасць у адносінах да беларускага грамадства. Апошнім часам шмат кажуць пра неабходнасць закупкі зброі для павышэння бяспекі Еўрасаюза, асабліва для краін-суседак Беларусі і Расіі. Я гэтага не адмаўляю. Але самая магутная зброя — гэта грамадства. Калі па гэты дзень большасць беларусаў супраць вайны і супраць Лукашэнкі, давайце засяродзімся на гэтай зброі, на беларускім грамадстве. Таму што ў гэтых адносінах Беларусь моцна адрозніваецца ад Расіі, дзе большасць людзей падтрымліваюць і вайну, і Пуціна. Калі беларускае грамадства працягне выступаць супраць вайны і паўторнага выкарыстання беларускай тэрыторыі для агрэсіі супраць Украіны ці любога іншага нашага суседа, гэта будзе самая магутная зброя. Калі грамадства страціць матывацыю, Гэта хваравіта адчуюць і нашы суседзі — чальцы Еўрасаюза і NATO. Па-трэцяе? Трэці элемент — гэта, вядома, візавая палітыка. Мы ўсведамляем, што цяжкасці з выдачай віз беларусам — гэта віна не нашых партнёраў па Еўрасаюзе, а рашэнне Лукашэнкі выслаць многіх дыпламатаў, у тым ліку консулаў. Нам неабходна распрацаваць механізмы, каб беларусы маглі атрымліваць візы і ездзіць за мяжу. Чаму шараговым беларусам не даюць ездзіць у Еўрасаюз, і пры гэтым працягваюць гандляваць з агрэсарам і нават павялічваць свой таваразварот? Наколькі вырас гандаль ЕС з Беларуссю? Эксперты сцвярджаюць, што ў 2022-2023 гадах з Германіі, Літвы і Польшчы праз Беларусь было дастаўлена тавараў на 10 млрд еўра, якія можна было б выкарыстоўваць для працягу вайны. Ці азначае гэта, што санкцыі не распаўсюджваюцца на Беларусь? Розніца паміж санкцыямі ЕС супраць Расіі і Беларусі дванаццаціразовая. Аднак калі мэтай санкцый з'яўляецца скарачэнне магчымасцяў Расіі фінансаваць вайну, варта памятаць, што Беларусь і Расія знаходзяцца ў эканамічным саюзе. Таму калі тавараабарот Еўрасаюза з Беларуссю павялічваецца, гэта значыць, што ў рэчаіснасці ён павялічваецца з Расіяй. Тавары ўсё роўна прыбываюць туды, але толькі праз Беларусь. Гэта той жа механізм, што і ў Цэнтральнай Азіі? Абсалютна. Дазвольце мне прывесці вам прыклад рынку фарбаў. Раней Беларусь купляла такія фарбы за 16 тысяч еўра, а цяпер за 15 мільёнаў еўра. Гэта амаль у тысячу разоў больш! Што гэта значыць? Менавіта праз Беларусь гэтыя фарбы трапляюць на расійскі рынак. Таму што фарбы не могуць быць дастаўленыя ў Расію з Еўрасаюза. Любая статыстыка паказвае рост абароту. У апошні час, напрыклад, экспарт шкла з Беларусі ў ЕС павялічыўся ў чатыры разы. Але чаму? Таму што расійскае шкло больш не можа прадавацца на рынку. А беларускае шкло — можа. Чатырохразовае павелічэнне продажаў беларускага шкла ў ЕС азначае, што Расія проста карыстаецца магчымасцю і прадае сваё шкло на Захад праз Беларусь. Гэта расійскае шкло. Цікава, што пра гэта ведаюць усе ў Еўракамісіі. А я, у сваю чаргу, ведаю, што яны ведаюць, таму што ў нас там ужо было шмат сустрэч, падчас якіх былі прадастаўлены ўсе доказы, матэрыялы і даследаванні. Але ніхто не хоча прымаць рашэнне. Чаму? Гэта пытанне да нашых партнёраў, а не да мяне. Якая выснова? Па-першае, неабходна забараніць транзіт праз Беларусь у бок трэціх краін. Гэта зрабіла б бессэнсоўным увозіць тавары ў Беларусь, а затым фактычна прадаваць іх у Расію. Гэта праўда? Вядома, гэта залежыць ад Бруселя. Еўрапейская камісія таксама можа ўвесці квоты на пастаўку тавараў як з Беларусі, так і ў яе. І апошняя сфера — СМІ. Тэлеканал «Белсат» цягам многіх гадоў адыгрываў вельмі важную ролю для беларускага грамадства ці, прынамсі, ягонай часткі. Гэта ўсё яшчэ так? Нам варта падысці да гэтага пытання шырэй. Пуцін і Лукашэнка вырашылі стварыць медыяхолдынг Саюзнай дзяржавы (называны Саюзам Беларусі і Расіі, скарочана СБіР — заўв.), які выкарыстоўваецца Расіяй для анэксіі Беларусі. Найважнейшымі інструментамі гэтай анэксіі з'яўляюцца ідэалогія і прапаганда. Ствараючы агульныя сродкі масавай інфармацыі, то бок тэлебачанне, часопісы, газеты, выкарыстоўваючы магчымасці расійскага тэлебачання для ахопу Беларусі і выкарыстоўваючы ўласных прапагандыстаў у беларускіх праграмах, якія падтрымліваюць Лукашэнку, Расія хоча змяніць погляды беларусаў. Мы цяпер змагаемся за вобраз мыслення беларусаў, а гэта самая складаная задача. Незалежныя СМІ могуць працаваць толькі за мяжой, бо ў Беларусі іх палічылі экстрэмісцкімі і закрылі. Для пашырэння магчымасцяў інфармацыйнага ўздзеяння на беларускае грамадства неабходная праграма еўрапейскага маштабу, якую падтрымліваюць амерыканцы. І тут стратэгічнае значэнне мае тэлеканал «Белсат», які вяшчае з Польшчы. Ён з'яўляецца самым папулярным і выкарыстоўвае мноства інструментаў сацыяльных сетак. Ці ёсць у вас асцярогі з нагоды будучыні «Белсата»? На сустрэчах у МЗС Польшчы мяне запэўнілі, што новыя польскія ўлады і далей будуць падтрымліваць «Белсат». Акрамя «Белсата», безумоўна, важнае значэнне мае амерыканскае «Радыё Свабодная Еўропа/Радыё Свабода». Што яшчэ? Вяшчанне з Варшавы вядзе Еўрарадыё (Еўрапейскае радыё для Беларусі), з Беластока — Беларускае Радыё Рацыя, з-за мяжы праводзяць сваю працу інтэрнэт-парталы Zerkalo.io і Nexta.tv, канал «Рэальная Беларусь» на YouTube і выданне «Наша Ніва». Многія краіны прайшлі праз гэта ў сваёй гісторыі, асабліва Польшча. У вас быў урад у выгнанні ў Вялікабрытаніі, і вы таксама дамагаліся яго прызнання. Цяпер і мы за гэта змагаемся. Як я ўжо сказаў, у нас ёсць дзяржаўныя інстытуты ў выгнанні: прэзідэнт, урад, парламент. У нас ёсць дзяржава, якая дзейнічае за межамі Беларусі. Цяпер важна, каб нашы партнёры іх прызналі. Гэта будзе мець стратэгічнае значэнне для далейшага лёсу нашай краіны. Але таксама і для Польшчы, і іншых суседзяў. Урэшце, у нас супадаюць інтарэсы. Мы хочам жыць у дэмакратычнай, свабоднай краіне, а вы хочаце, каб ваш сусед быў бяспечным і не ўяўляў пагрозы ні для Польшчы, ні для Літвы, ні для Латвіі, ні для ўсяго Еўрасаюза. Вялікі дзякуй за інтэрв'ю і жадаю вам поспеху. А я хацеў бы падзякаваць вас. Не як палітык, проста як чалавек. Для нас важна тое, што ў Польшчы маюць магчымасць жыць сотні тысяч беларусаў. Той факт, што Польшча і палякі прынялі нас, з'яўляецца вельмі важным жэстам салідарнасці, які ўжо ўвайшоў у гісторыю стасункаў паміж нашымі народамі, польскім і беларускім. І важна тое, што вы прыйшлі на дапамогу беларускаму народу ў такой складанай сітуацыі. Мы гэта вельмі цэнім. Павел Латушка, палітык і дыпламат, намеснік кіраўніцы Аб'яднанага Пераходнага Кабінета Беларусі (урада Беларусі ў выгнанні), кіраўнік Народнага антыкрызіснага ўпраўлення. Былы міністр культуры Беларусі і былы дырэктар Нацыянальнага акадэмічнага тэатра імя Янкі Купалы ў Мінску. Былы амбасадар Беларусі ў Варшаве, Парыжы, Мадрыдзе і Лісабоне. Аўрэліюш М. Пендзівол, журналіст, супрацоўнік польскай рэдакцыі «Нямецкай хвалі», а некалькі гадоў таму польскіх аддзелаў BBC і RFI, а таксама парыжскай «Культуры». На працягу 20 гадоў ён быў карэспандэнтам венскай дзелавой газеты WirtschaftsBlatt.

Эксперт тлумачыць: «Гэта стратэгія Крамля» Крыніца: Gazeta Wyborcza — Лукашэнка штотыдзень арганізуе сустрэчы, на якіх прысутнічаюць 40 вайскоўцаў, у тым ліку прадстаўнікі 6 спецструктур. Мы ведаем, што на адной з апошніх такіх сустрэч ён аддаў распараджэнне ўзмацніць дзейнасць на мяжы з Польшчай, — кажа былы амбасадар Беларусі ў Польшчы. Пра крызіс на польска-беларускай мяжы мы гутарым з вядучым беларускім апазіцыянерам Паўлам Латушкам. Ганна Мікульска: Давайце пачнем з пачатку, гэта значыць са жніўня 2021 года, калі на мяжы, а менавіта ў Уснажы-Горным, з'явіліся людзі з просьбай аб міжнароднай абароне. Ні ў кога не павінна быць сумненняў у тым, што міграцыя — гэта натуральная з'ява, бо людзі спрабуюць трапіць у Еўропу і іншымі шляхамі, у асноўным праз Міжземнае мора. Аднак міграцыйны маршрут на нашай усходняй мяжы іншы — ён быў створаны штучна Аляксандрам Лукашэнкам, які скарыстаўся гэтай натуральнай патрэбай людзей у міграцыі. Чаму ён гэта зрабіў? Павел Латушка: Лукашэнка і Пуцін разам вырашылі аказаць ціск не столькі на беларуска-польскую мяжу, колькі на беларуска-еўрапейскую мяжу. Першы хацеў адпомсціць за тое, што Еўропа не прызнала вынікі сфальсіфікаваных прэзідэнцкіх выбараў 2020 года. Апошні хацеў праверыць, як NATO адрэагуе на крызіс, які адбываецца на мяжы. Сёння мы ведаем, што гэта быў першы этап стратэгіі Крамля, які ўжо планаваў напад на Украіну. Да гэтай стратэгіі мы яшчэ вернемся, але давайце спачатку разбярэмся, як замежнікаў завозілі ў Беларусь? Расія прафінансавала інфраструктуру, якая дазволіла прадаваць візы і квіткі, а таксама паветраны транспарт у Мінск. За выдачу віз адказвалі прызначаныя беларускія консульствы і амбасады. Усё адбылося са згоды дыктатараў. Мігранты, якія прызямліліся ў Мінску, атрымлівалі беларускія візы на месцы дзякуючы консульскаму пункту, які працуе там. Для дасягнення гэтай мэты таксама былі створаныя турыстычныя агенцтвы, якія пры гэтым зараблялі на замежніках грошы, якія ішлі ў кішэні людзей Лукашэнкі. У пачатку крызісу мы пачулі пра аперацыю «Замак». Гэтая тэма ўсё яшчэ актуальная? Назва аперацыі змянілася, бо змяніліся краіны паходжання мігрантаў, а таксама мэты Расіі і Беларусі. Сёння мы гаворым пра аперацыю «Прыліў». Аднак дзеянні застаюцца ранейшымі — дастаўленне замежнікаў на знешнюю мяжу ЕС. Такім чынам, вернемся да стратэгіі Крамля. Пасля ўварвання ва Украіну ў 2022 годзе міграцыйны крызіс пачаў адыгрываць іншую ролю, чым тая, пра якую мы казалі. Гэта быў першы этап. Сёння рост міграцыі закліканы прымусіць краін-суседак Беларусі, якія з'яўляюцца членамі NATO, выдаткоўваць усё больш і больш рэсурсаў на ўласную абарону і бяспеку межаў і ўсё менш і менш на дапамогу Украіне. Стымуляванне актыўнасці на міграцыйным маршруце таксама заклікана дэстабілізаваць заходнія грамадствы і адбіць у іх ахвоту падтрымліваць Украіну. Змянілася не толькі роля мігрантаў, але і іх маршрут. Людзі дабіраюцца да мяжы не толькі з Блізкага Усходу, але і з афрыканскіх краін, такіх як Эрытрэя або Эфіопія, куды Пуцін і Лукашэнка накіроўваюць свае прапановы па выдачы віз. Замест таго каб ехаць у Мінск, людзі ляцяць у Расію. Як выглядае іх шлях далей? Мігранты дасягаюць мяжы з Беларуссю, і Лукашэнка бярэ на сябе адказнасць. Затым яны едуць на аўтобусе да мяжы з Польшчай, Літвой і Латвіяй. Такім чынам, калі коратка — то за мігрантаў нясуць адказнасць Лукашэнка і яго службы. Якую ролю яны граюць? За правядзенне мерапрыемстваў па дастаўцы мігрантаў да мяжы адказвае спецпадраздзяленне АСАМ Дзяржаўнага пагранічнага камітэта. Лукашэнка аддае ёй загады наўпрост ці праз свайго сына Віктара Лукашэнку. Ён арганізуе падвоз мігрантаў да мяжы і прымушае іх пераходзіць на другі бок, адцягваючы пры гэтым увагу польскіх службаў. Супрацоўнікі АСАМ таксама звязваюцца са сваімі калегамі на другім баку, якія арганізуюць далейшы шлях гэтых людзей на захад і забяспечваюць мігрантаў інструментамі для пераадолення памежнага бар'ера. Увесь ход аперацыі кантралюецца беларускім КДБ. КДБ узначальвае Іван Церцель, лаяльны Аляксандру Лукашэнку. Гэта чалавек, які адказвае за тое, каб перавозка людзей праходзіла бесперабойна і каб ім не перашкаджалі, напрыклад, супрацоўнікі МУС. Тэртэль ніколі не ставіць пад сумнеў рашэнні Лукашэнкі, хоць яны незаконныя. Тым больш, што закон у Беларусі даўно не дзейнічае, але на ўсялякі выпадак Лукашэнка не падпісвае пастановы адносна мігрантаў на мяжы — ніякіх дакументаў, якія пацвярджаюць, што менавіта ён падпісвае гэтыя пастановы, няма, хоць ён публічна выказвае сваю згоду на гэтыя дзеянні. Замест дакументаў Лукашэнка практычна штотыдзень арганізуе нарады з прадстаўнікамі спецслужбаў. На адной з апошніх такіх сустрэч ён аддаў распараджэнне ўзмацніць ціск на мяжы з Польшчай. Чаму цяпер? Прычын можа быць дзве. Перш за ўсё, Лукашэнка не хоча, каб беларускае войска зайшло на тэрыторыю Украіны. Ствараючы канфлікт на мяжы, ён гуляе ў сваіх інтарэсах, даказваючы Пуціну, што ён праводзіць тут важную місію і ягоныя сілы патрэбныя ў выпадку контрнаступлення з боку краін NATO. Але, вядома, гэтага не адбудзецца. Па-другое, Расія ўзмацніла наступ на Украіну, і Расія, як мы ўжо казалі, хоча ў выніку дэстабілізаваць сітуацыю ў Еўропе, адначасова змушаючы еўрапейцаў накіраваць свае рэсурсы не на дапамогу Украіне, а на ўласную бяспеку. Мы бачым гэтую актывізацыю дзейнасці. Пачасціліся напады з беларускага боку. У выніку аднаго з іх загінуў польскі салдат, 21-гадовы Матэвуш Сітэк. Ці ведаем мы, хто нясе адказнасць за гэты напад? Перш за ўсё, мы павінны ўсведамляць, што маем справу з рознымі групамі людзей на мяжы. Ёсць тыя, хто паняцця не мае, што іх там чакае, яны проста хочуць пачаць новае жыццё ў Еўропе... ... і важна памятаць, што яны маюць права звярнуцца за міжнароднай абаронай, калі пажадаюць. Варта дадаць, што Еўрасаюз пазбаўляе многія краіны легальнага шляху міграцыі, бо проста не выдае візы. Ёсць і тыя, хто ведае, што іх чакае, але ўсё роўна вырашае адправіцца ў гэтае падарожжа. У наступную групу ўваходзяць людзі, праплочаныя Расіяй і рэжымам у Беларусі і навучаныя дэстабілізаваць сітуацыю на мяжы. Нарэшце, там таксама ёсць спецслужбы Расіі, беларускага рэжыму, а яшчэ вагнераўцы, частка з якіх засталася ў Беларусі. Мы не можам выключыць, што яны таксама датычныя да дзеянняў на мяжы. Вяртаючыся да пытання аб трагічнай гібелі польскага жаўнера, нашы крыніцы паказваюць, што ў КДБ ёсць група «Альфа», у якой афіцэраў навучаюць выкарыстанню нажоў у якасці зброі. Аналагічна навучаецца падраздзяленне «С» у структурах АСАМ. Наколькі нам вядома, напад на польскага салдата здзейсніў спецыяліст. Аднак мы не можам сказаць, кім менавіта быў гэты чалавек. Гуманітарныя арганізацыі часта кажуць пра так званую «сістэму». Што гэта такое і што мы ведаем пра становішча мігрантаў у гэтай зоне? «Сістэма», або памежная зона, кантраляваная Беларуссю, была створаная ў савецкія часы. Гэта была спецыяльная памежная лінія, але цяпер яна дэ-факта ўжо не функцыянуе, таму што памежнікі не ахоўваюць мяжу, а толькі забяспечваюць шлях мігрантам у Польшчу і тым самым даюць магчымасць яе парушыць. Мы маем справу з арганізаванай міжнароднай злачыннай групоўкай, якую ўзначальвае Аляксандр Лукашэнка. Мы таксама ведаем, што мігрантаў часта збіваюць на беларускім баку і часта прымушаюць перасякаць мяжу. З аднаго боку, хтосьці гатовы зноў і зноў спрабаваць перасекчы мяжу, з другога — хтосьці хоча вызваліцца з гэтай сітуацыі, а беларускія спецслужбы яго гвалтоўна вымушаюць перасекчы мяжу. У чым вы бачыце рашэнне крызісу на мяжы? Не існуе нейкага простага рашэння, каб вырашыць гэтую сітуацыю. Аднак я ведаю, што дыктатары разумеюць толькі мову сілы. Вядома, ніхто не будзе пасылаць на мяжу «леапардаў», але існуе шэраг рашэнняў: закрыццё чыгуначных пераходаў з Беларуссю замест прыпынку перамяшчэння людзей. Гэта ўдарыць па інтарэсах як Лукашэнкі, так і Кітая і можа дэстабілізаваць рэжым Лукашэнкі. Гэта цяжкае рашэнне, але яно можа прывесці да ціску з боку Кітая на Лукашэнку. Па-другое, неабходныя санкцыі ЕС і іх гарманізацыя для Беларусі і Расіі, паколькі на гэты момант першая дазваляе Пуціну абыходзіць накладзеныя на Расію санкцыі, бо тавары туды проста праходзяць праз Беларусь. У Польшчы таксама існуе нешта накшталт нацыянальных санкцый, якія могуць быць накладзеныя на гаспадарчых суб'ектаў і сотні людзей, якія ўваходзяць у злачынную групоўку Лукашэнкі. Польскія банкі дагэтуль забяспечваюць правядзенне фінансавых аперацый з Беларуссю, і ў той жа час мы ведаем прыклады закрыцця рахункаў простых беларускіх грамадзян у Польшчы. Варта дадаць, што ў Любліне з 2021 года вядзецца крымінальная справа ў сувязі з парушэннем закона і вядзеннем гібрыднай вайны на мяжы рэжымам Лукашэнкі. Можна выдаць ордэры на арышт асоб, якія падазраюцца ў арганізацыі штучнага міграцыйнага крызісу. Польшча таксама можа перадаць справу супраць Лукашэнкі ў МУС паводле абвінавачвання ў злачынствах супраць чалавечнасці і адвакатаваць выдачу ордэра на арышт Лукашэнкі. Наша каманда ўжо падрыхтавала ўсе матэрыялы.​ Зараз неабходныя дзеянні. Нягледзячы на крызіс на мяжы, Польшча не спыніла весці бізнес з Беларуссю. Польскі экспарт свайму ўсходняму суседу ў 2023 годзе склаў цэлых 2,7 мільярда еўра. У асноўным мы адпраўлялі транспартныя сродкі і машыны, а часцей за ўсё імпартавалі драўніну. Сёння абарот сродкаў паменшыўся, але гаворка па-ранейшаму ідзе пра мільёны. І менавіта таму мы ў тым ліку настойваем на спыненні гандлю з Лукашэнкам. Замест гэтага Польшча магла б увесці індывідуальныя санкцыі супраць прадстаўнікоў эліты, якая сабралася вакол яго. Што тычыцца самога дыктатара — зыходзячы з сабраных доказаў, няма ніякіх сумневаў у тым, што Лукашэнка павінен паўстаць перад Міжнародным крымінальным судом. Хоць мы пра гэта ўжо амаль не чуем, грамадзян Беларусі кожны дзень затрымліваюць спецслужбы і кожны дзень выносяць палітычна матываваныя прысуды. Мы пастаянна інфармуем міжнародную супольнасць аб гэтых фактах. Мы абвінавачваем беларускага дыктатара ў злачынствах супраць чалавечнасці. Рэпрэсіі, якія мы назіраем, з'яўляюцца самымі вялікімі за апошнія 50 гадоў і дасягнулі няўяўных маштабаў. Нядаўна ў нас прайшлі выбары ў протапарламент у выгнанні. Усім 257 людзям, якія вырашылі балатавацца на выбарах, былі прад'яўленыя абвінавачванні па крымінальным кодэксе, іх маёмасць была канфіскавана, а некаторыя члены іх сем'яў затрыманыя. Мы маем справу з катаваннямі ў турмах, татальнай цэнзурай, больш за 1,4 тыс. людзей, прызнаных палітвязнямі (хоць рэальная колькасць, вядома, значна вышэйшая). Палітвязняў змяшчаюць у адзіночныя камеры, дзе няма ложкаў і няма кантакту са знешнім светам. Туды змяшчаюць нават пажылых і хворых на рак людзей. Як беларусам бегчы з краіны? Мяжа з Украінай сёння цалкам закрытая, таму гэты маршрут не падыходзіць. На шчасце, дзякуючы дыпламатычным намаганням Літвы, Польшчы і іншых краін беларусы могуць разлічваць на атрыманне гуманітарных віз, хоць і рызыкуюць апынуцца ў вышуку рэжыму. Мы павінны разумець, што Беларусь рухаецца ў напрамку цалкам закрытай Паўночнай Карэі. І гэта адбываецца побач з Польшчай, у Еўропе. Расія хоча змяніць наша грамадства. Аднак паводле нядаўніх даследаванняў, 66 адсоткаў грамадзян падтрымліваюць дэмакратыю, і 98 адсоткаў хоча жыць у незалежнай краіне. Таму неабходная агульная двунакіраваная стратэгія ЕС і Польшчы, якая будзе рабіць адрозненне паміж рэжымам Лукашэнкі і беларусамі. У адваротным выпадку замест мяжы з Беларуссю з'явіцца мяжа з Расіяй. Павел Латушка — беларускі палітык, дыпламат, былы пасол Беларусі ў Польшчы і былы міністр культуры. Ён вядомы перш за ўсё як адзін з лідараў беларускай апазіцыі і адзін з найважнейшых галасоў апазіцыі рэжыму Аляксандра Лукашэнкі.

25-27 траўня адбыліся першыя прамыя выбары ў Каардынацыйную Раду. Упершыню за 30 гадоў беларусы сапраўды мелі магчымасць абіраць сваіх прадстаўнікоў. Мы можам па-рознаму ацэньваць вынікі выбараў сёння, але прэцэдэнт створаны. Гэта ўжо гістарычная падзея. І ўсе ўдзельнікі і арганізатары гэтай выбарчай кампаніі заслугоўваюць вялікай падзякі і пашаны за тое, што мы зрабілі разам. Веру, што ўсе мы прыйшлі ў Каардынацыйную Раду працаваць у інтарэсах беларусаў і беларускага грамадства. Не дзяліць «партфелі» ці змагацца за «пасады», не гуляць у гульні пад дыванам. Мы прыйшлі працягваць барацьбу супраць рэжыму Лукашэнкі і за вызваленне Беларусі. Таму нам важна стварыць эфектыўны прадстаўнічы орган. Нам важна ўзмацняць дэмакратычную альтэрнатыву рэжыму ўзурпатара. Нашая галоўная мэта — вяртанне ў Беларусь. У вольную, незалежную, дэмакратычную Беларусь. І дзеля таго, каб бачыць на гарызонце менавіта такую Беларусь, нам трэба быць адказнымі і ўжо зараз прытрымлівацца базавых дэмакратычных прынцыпаў. Ісці шляхам парламентарызма, а не палітычных гульняў. Таму важна, што мы разам: спіс «Каманда Латушкi i Рух “За Свабоду”», «Еўрапейскі Выбар», «Незалежныя Беларусы», «Воля», «Хопіць Баяцца» — прынялі агульную заяву з прапановай стварыць аргкамітэт першага працоўнага паседжання Каардынацыйнай Рады трэцяга склікання. І мы заклікаем каардынатараў іншых выбарчых спісаў далучыцца да працы аргкамітэта па арганізацыі першага працоўнага паседжання абранай Каардынацыйнай Рады. Мы гатовыя да канструктыўнай супрацы, мы гатовыя да дыялогу і галоўнае — мы хочам каб Каардынацыйная Рада была запатрабаванай і карыснай для беларусаў. Мы выступаем за празрыстасць, фінансавую справаздачнасць, публічнасць пасяджэнняў, павагу да дэмакратычных прынцыпаў. Давайце памятаць, што Каардынацыйная Рада створана беларусамі для вырашэння праблем беларусаў. Для абароны нацыянальных інтарэсаў Беларусі і беларусаў. І для барацьбы. Барацьбы за нашу агульную будучыню. Важна, каб нас пачулі беларусы і ў Беларусі, і ў замежжы. Мы не здраджваем нашым мэтам, нашай барацьбе за тое, каб вызваліць Беларусь. Мы аб'ядноўваемся, каб не спыняцца, каб лёс беларускага народа не вырашаўся без голаса беларусаў. Мы дойдзем да вольнай Беларусі. У мяне няма сумневаў, што Каардынацыйная Рада — гэта інстытут, які патрэбны сёння. І які будзе патрэбны заўтра — у Беларусі без Лукашэнкі. Мы павінны зрабіць усё, каб хутчэй прыйсці ў гэтае заўтра. І прыйсці ў яго моцнымі. Мы — не апазіцыя. Мы — альтэрнатыва. Жыве Беларусь!

НАУ паўторна на працягу гэтага тыдня звярнулася да працоўнай групы з прадстаўнікоў МЗС і пасольстваў еўрапейскіх краін, у тым ліку Польшчы, Германіі, Харватыі, Кіпра, Даніі, Чэхіі, Бельгіі і Аўстрыі, з просьбай адвакатаваць нявыдачу беларускага актывіста рэжыму Лукашэнкі, дзе яго чакаюць незаконны палітычны прысуд, катаванні і, магчыма, смерць. У дадзены момант адвакаты Андрэя рыхтуюць скаргу ў апеляцыйны суд, каб спыніць рашэнне аб экстрадыцыі. Раней мы неаднаразова рэкамендавалі прадстаўнікам Андрэя, у тым ліку і пасля яго пераводу на хатні арышт, і рэкамендуем цяпер тэрмінова падаць прашэнне на атрыманне статусу бежанца. На жаль, НАУ не можа паўплываць на ініцыяванне дадзенай працэдуры, паколькі яна залежыць ад дзеянняў сербскіх адвакатаў Андрэя. У дадзены момант НАУ звярнулася да сербскіх праваабарончых арганізацый з просьбай прызнаць Андрэя Гнёта палітычным зняволеным і да міжнародных экспертаў па праве бежанства з мэтай садзейнічання ў працэсе атрымання статусу бежанца.

Аб арганізацыі працы Каардынацыйнай Рады дэмакратычных сіл Беларусі, сфармаванай па выніках выбараў 2024 года Мы, абраныя дэлегаты Каардынацыйнай Рады трэцяга склікання, выказваем усім прыналежным да арганізацыі выбараў у Каардынацыйную Раду шчырую падзяку. У той жа час: зыходзячы з неабходнасці як хутчэйшага распачынання працы абранай Каардынацыйнай Рады для выканання ўзятых на сябе абавязкаў і выканання волі нашых выбарцаў; прымаючы пад увагу адсутнасць у Статуце Каардынацыйнай Рады, сфармаванай у 2023 годзе, прапісаных палажэнняў аб рэалізацыі пераходнага перыяду і арганізацыі першага паседжання абранай Каардынацыйнай Рады; улічваючы той факт, што любыя рашэнні папярэдняй Каардынацыйнай Рады не звязаныя з заканчэннем асноўнай місіі — арганізацыі выбараў — ад даты 8 лютага 2024 году не маюць легітымнасці; прызнаючы права кожнага з абраных прадстаўнікоў Каардынацыйнай Рады на захаванне атрыманага мандату, калі іншае рашэнне не будзе прынятае большасцю дэлегатаў, паведамляем, што: Мы прымаем за кропку адліку паўнамоцтваў новай Каардынацыйнай Рады правядзенне фармальнага сходу 12 чэрвеня 2024, парадак дня якога мусіць быць абмежаваны вітальнымі выступамі прэзідэнткі-элект Святланы Ціханоўскай і прадстаўнікоў Каардынацыйнай Рады трэцяга склікання. Мы бярэм на сябе адказнасць у фармаванні працоўных органаў і павесткі дня першага працоўнага паседжання новай Каардынацыйнай Рады. Для рэалізацыі гэтай задачы будзе сфармаваны аргкамітэт, у які мусяць быць вылучаны па аднаму прадстаўніку ад кожнага спісу, з вагою голаса згодна колькасці працэнтаў атрыманых па выніках выбараў 2024 году. Мы заклікаем каардынатараў іншых выбарчых спісаў далучыцца да працы аргкамітэта па арганізацыі першага працоўнага паседжання абранай Каардынацыйнай Рады. З павагай, Каманда Латушкi i Рух «За Свабоду», 28 чалавек Еўрапейскі Выбар, 8 чалавек Незалежныя Беларусы, 8 чалавек Воля, 6 чалавек