Павел Паўлавіч Латушка: намеснік кіраўніцы Аб'яднанага Пераходнага Кабінета Беларусі, кіраўнік Народнага антыкрызіснага ўпраўлення, пасол
Кіраўнік НАУ Павел Латушка пра тое, як Лукашэнка зноў падмануў тых, хто яму паверыў
Тэмай еўрабондаў НАУ займалася яшчэ ў 2021 годзе. Увесну таго года, вывучыўшы праспекты іх выпуску, мы прыйшлі да высновы, што Мінфін здзейсніў падлог, не паведаміўшы патэнцыйным пакупнікам у т. зв. праспекце* інфармацыю аб вядомых на той момант Мінфіну рызыках і сказіўшы інфармацыю аб выкарыстанні сродкаў.
Гэтую інфармацыю мы разаслалі найбуйнейшым на той момант трымальнікам бондаў. На той момант дысконт складаў 10-20% ад наміналу, і датэрміновы продаж папер быў непрыемны трымальнікам (хоць гэта і капейкі ў параўнанні з агульнымі аб'ёмамі, продажы ў страту ўплываюць на паказчыкі менеджэраў).
Тым не менш многія буйныя інстытуцыйныя трымальнікі, асабліва з скандынаўскага рэгіёну, паслухалі нашу параду і прадалі гэтыя паперы ў страту. Некаторыя ж амерыканскія фонды не сталі гэтага рабіць, спадзеючыся на поўнае пагашэнне. Увогуле, класічны прыклад. Тыя ж, хто прадаў са стратай усяго 20%, напэўна, вельмі радыя, што выйшлі, страціўшы ўсяго 20%, а не 70, як гэта зрабілі тыя, хто прадаваў у 2022 годзе. У 2021 жа, я памятаю, мы жартавалі, што Мінфіну было б вельмі выгадна самому датэрмінова выкупіць аблігацыі з дысконтам і ў выніку заплаціць грошай менш чым атрымана, тым самым вырабіць выпуск бондаў пад адмоўны адсотак — такая фінансавая аперацыя ўвайшла б у падручнікі.
Гісторыя 2022 года яшчэ больш іранічная. Калі пачаўся скід гэтых папер, трымальнікі хацелі атрымаць хоць нешта, а жадаючых купіць было вельмі няшмат — гэта былі галоўным чынам нават не звычайныя спекулянты, а спекулянты з юрысдыкцый без маральных абмежаванняў. Ідэя пакупнікоў была ў тым, каб купіць з дысконтам (зніжкай ад наміналу) 50-70% і дачакацца выкупу эмітэнтам па намінале праз год, атрымаўшы даход у 100-300% гадавых. Галоўнае тут — быць упэўненым, што такі выкуп адбудзецца. І вось тут дзіўна, што на гэтую вуду купіліся беларускія бізнэсмены. Ужо гэтыя, здавалася б, заплаціўшы выкупы за свабоду пасля вымагальніцтваў у КДБ і ДФР, ведаюць цану абяцанням дзяржавы. Але прагнасць згуляла злы жарт і з імі. Справа ў тым, што ў стандартнай сітуацыі, эмітэнт бондаў не ведае, хто іх набывае, так як спісы трымальнікаў (як і транзакцыі пры продажы) захоўваюцца ў так званых дэпазітарыях, якія з'яўляюцца захавальнікамі ўсёй інфармацыі аб перапродажах, а дывідэнды пералічвае плацежны агент. У дадзеным выпадку гэта была амерыканская Citigroup, а нашыя бізнесмены паспадзяваліся, што гэтая інфармацыя будзе недаступная ў Беларусі. Але калі з-за санкцый Citigroup прыйшлося адмовіцца ад ролі дэпазітарыя і плацёжнага агента, гэтая інфармацыя была перададзена альбо іншаму дэпазітарыю, альбо Мінфіну прыйшлося яе аднаўляць, запытваючы ў трымальнікаў першасную інфармацыю. На карысць першага варыянту кажа факт, што нават у рублях Мінфін гатовы плаціць толькі тым трымальнікам, хто купіў аблігацыі да 6.09.2022, гэта значыць да той даты, калі Citigroup кіраваў рэестрам. Так ці інакш уся інфармацыя апынулася ў Мінфіне, і калі яны зразумелі, хто з'яўляецца трымальнікамі, то па старой традыцыі аказалася, што многім з іх плаціць не абавязкова, нават у рублях.
Можна, вядома, падаць на Мінфін у суд — у Беларусі ці ў Лонданскі міжнародны трацейскі суд, бо менавіта ён адзначаны ў эмісійнай дакументацыі. Рашэнне нашага суда мы можам прадказаць. Лонданскі, верагодна, вынесе рашэнне на карысць пазоўнікаў, так як рашэнне Мінфіна не плаціць нават у рублях з'яўляецца, мякка кажучы, спрэчным. А з тых часоў Мінфін не толькі не выплачваў купон (працэнты па аблігацыях), але і прапусціў пагашэнне цела той часткі аблігацый, якая павінна была быць выплачана ў лютым 2023 года.
Бо нават калі ў Мінфіна не было тэхнічнай магчымасці выплаціць у далярах, то выплаціць у рублях яны дакладна маглі б. Так што дэфолт тут на паверхні, як і адсутнасць жадання эмітэнта хоць неяк выправіць сітуацыю. Але, як мы ведаем, у нашай краіне ў ДФР і КДБ дастаткова сродкаў, каб пераканаць практычна любога бізнэсмэна, што лепш змірыцца са стратамі, чым страціць увесь бізнэс, а то яшчэ і свабоду. Расіяне тут у крыху лепшым становішчы, але нават калі Лонданскі суд прыме пастанову на іх карысць, павярнуць гэтую пастанову ў грошы ў сённяшніх палітычных рэаліях будзе даволі цяжка. Гэта яшчэ адзін урок для тых, хто садзіцца гуляць з шулерам.
* Праспект у кантэксце размяшчэння суверэнных еўрабондаў — гэта афіцыйны дакумент, які падрыхтоўваецца эмітэнтам (у дадзеным выпадку дзяржавай) для патэнцыйных інвестараў. Гэты дакумент змяшчае ўсю неабходную інфармацыю аб выпуску аблігацый, уключаючы:
Дэталі аб выпуску: аб'ём выпуску, намінальны кошт, працэнтная стаўка, тэрміны пагашэння і іншыя асаблівасці выпуску.
Фінансавая інфармацыя пра эмітэнта: эканамічны стан краіны, фінансавыя паказчыкі, крэдытныя рэйтынгі і інш.
Рызыкі: апісанне патэнцыйных рызык, звязаных з інвестыцыямі ў гэтыя аблігацыі.
Мэты размяшчэння: для якіх мэт збіраюцца сродкі (напрыклад, фінансаванне дзяржаўнага бюджэту, інфраструктурных праектаў).
Прававая інфармацыя: Юрыдычныя аспекты выпуску аблігацый.
Гэты дакумент неабходны для забеспячэння празрыстасці і інфармаванасці інвестараў, дапамагаючы ім прымаць абгрунтаваныя рашэнні аб куплі еўрабондаў.