Прадстаўнікі беларускай палітэміграцыі назвалі піяр-ходам стварэнне камісіі па працы з магчымымі «вяртанцамі»
Арыгінал артыкула: golosameriki.com
6 лютага Аляксандр Лукашэнка падпісаў указ аб стварэнні спецыяльнай камісіі для працы з сапернікамі рэжыму, якія жадаюць вярнуцца на радзіму. Прымаючы даклад генеральнага пракурора краіны Андрэя Шведа, Лукашэнка зазначыў, што ствараемая камісія будзе вырашаць, могуць беларускія апазіцыянеры вярнуцца на радзіму, ці не.
«Я сёння падпісаў указ, які падрыхтаваны групай спецыялістаў на чале з вамі аб разглядзе зваротаў грамадзян Беларусі, якія знаходзяцца за мяжой, па пытаннях учынення імі правапарушэнняў… Калі мы нешта тут ва ўказе не прадугледзелі, дастаткова ўлады ў генеральнага пракурора для таго, каб задзейнічаць увесь дзяржаўны апарат, дзяржслужачых для таго, каб вырашыць гэтую праблему з тымі збеглымі… І трэба глядзець не толькі збеглых. Хтосьці з-пад плінтуса вылезе — яны ж разумеюць, што мы іх усё роўна знойдзем», — цытуюць Лукашэнку афіцыйныя беларускія СМІ.
Аднак галоўныя адрасаты гэтай заявы — палітычныя праціўнікі Лукашэнкі — не спяшаюцца з праявамі пакаяння і прызнаннем «памылкаў», з тым, каб, як абвяшчае ўказ, «свядома і актыўна выконваць свой грамадзянскі абавязак» перад цяперашнім рэжымам.
У гэтым упэўнілася карэспандэнт Рускай службы «Галасы Амерыкі».
Член Прэзідыума Каардынацыйнай Рады, кіраўнік Народнай антыкрызіснай управы Павел Латушка канстатуе, што Лукашэнка прапануе «абсалютна неправавы інструмент».
«Ні ў Крымінальным, ні ў Крымінальна-працэсуальным кодэксах такая працэдура не прадугледжана. Калі казаць пра тое, што можна стварыць такі спецыяльны інстытут, то трэба разумець, што ўлада ў Беларусі нелегітымная і верыць яе дзеянням немагчыма… Фактычна беларусам прапануецца пайсці з формулай прызнання сваёй віны ў тым, у чым яны не вінаватыя, гэта значыць нібыта ў здзяйсненні правапарушэнні ці злачынствы», — падкрэсліў адзін з лідэраў беларускай апазіцыі ў размове з карэспандэнтам Рускай службы «Галасы Амерыкі».
Сярод галоўных прэтэнзій да «прымірыцельнай» ініцыятывы Лукашэнкі: фактычна не вырашаецца пытанне тэрміну даўніны прыцягнення да крымінальнай адказнасці. Сёння цябе возьмуць на «кручок», а ў наступным, калі тэрмін даўніны будзе яшчэ дазваляць, — у любы момант могуць аднавіць крымінальную справу і прыцягнуць цябе да крымінальнай адказнасці за тое злачынства, у якім ты ўжо «пакаяўся».
«Як генеральны пракурор даў слова, дык ён гэтак жа лёгка можа яго ўзяць назад. Мы ведалі ўжо месяцаў 7-8 таму, што такі план Лукашэнка распрацоўвае. Гэта некалькі нагадвае часы стогадовай даўніны 1921-27 гадоў — аперацыі ВЧК-АГПУ "Трэст" . Можа быць, пасыл быў некалькі іншы, але падабенства падыходаў у наяўнасці», — тлумачыць Латушка.
Нагадаем, што некаторыя аспекты даўняй гісторыі, на якую спасылаецца беларускі апазіцыянер, былі калісьці апісаныя ў рамане Льва Нікуліна «Мёртвы зыб», па якім быў пазней зняты савецкі міні-серыял «Аперацыя “Трэст”». Тады савецкім спецслужбам удалося выбавіць на тэрыторыю СССР, на падставе неабходнасці ўдзелу ў працы антыбальшавіцкай арганізацыі (якая насамрэч не існавала), вялікая колькасць праціўнікаў савецкай улады. У далейшым яны былі ўсе рэпрэсіраваны, арыштаваны і расстраляны. Дарэчы, крыху пазней падобны лёс чакаў і многіх супрацоўнікаў спецслужбаў, якія арганізавалі гэтую правакацыю.
На пытанне карэспандэнта, чаму Лукашэнка вырашыў стварыць вышэйназваную камісію, Латушка адказаў: «Ёсць некалькі прычын. Па-першае, ён адчуў адток прафесійных, высокакваліфікаваных кадраў з Беларусі з IT-сферы, сферы бізнесу, інтэлігенцыі — людзей, якія стваралі істотны дададзены прадукт у эканоміку Беларусі. Па-другое, Лукашэнка аб'явіў так званы "Год міру і згоды", імкнучыся стварыць уражанне, што ён выступае за нармалізацыю адносінаў з большасцю грамадства, якая яго да сённяшняга дня не падтрымлівае. Але адначасова Лукашэнка публічна заяўляе, што тыя, хто пакаецца, павінны стаць яшчэ лепшымі, чым усе „ябацькі“, якія знаходзяцца сёння вакол яго. Атрымліваецца, што чалавек павінен будзе публічна гэта зрабіць, запісаць відэазварот, фактычна ўстаць на калені, як сам Лукашэнка казаў раней: „Прыпаўзіце да мяне на каленях“. Ён хоча праз прыніжэнне дабіцца дзеянняў, звязаных з прызнаннем яго большасцю беларусаў. Для яго гэты гештальт не закрыты, яго да гэтага часу непакоіць тое, што большасць беларусаў не падтрымала яго ў 2020, і не падтрымлівае да гэтага часу. Але крымінальна-прававы пераслед наступіць, і не трэба тут мець ілюзій!», — перакананы суразмоўца «Голасы Амерыкі».
Латушка спасылаецца на дадзеныя апытанняў, якія праводзіць інтэрнэт-партал «Люстэрка». Згодна з гэтымі даследаваннямі, толькі 1% з тых, хто пакінуў Беларусь пасля падзей лета-восені 2020, гатовы вярнуцца ў краіну і яшчэ 2% згодны падумаць пра гэта. «І гэта са 160 тысяч, якія прынялі ўдзел у гэтым апытанні. Гэта і ёсць тыя 3%, якія знаходзяцца ў актыве ў Лукашэнкі. Абсалютная большасць беларусаў, якія з'ехалі, яму не вераць. Мы ведаем, як беларусы ставяцца да Лукашэнкі сёння. Яму няма веры, і ніхто яму ўжо не паверыць, яго цягнік сышоў, яго дзверы зачыніліся. Але пры гэтым яму трэба стварыць карцінку, і я магу не выключаць, што ёсць падрыхтаваная група людзей, якая можа для тэлебачання зрабіць патрэбныя дзеянні і вярнуцца ў Беларусь», — кажа Павел Латушка.
Аналітык Беларускага інстытута стратэгічных даследаванняў (Belarussian Institute for Strategic Studies) Вадзім Мажэйка лічыць зварот Лукашэнкі да палітэмігрантаў прыкметай таго, што ў яго «не адбалеў» 2020 год. «Ён сам кажа, што гэта – спроба „перавярнуць старонку“ і ісці далей. Але гэты рух Лукашэнка бачыць на сваіх умовах, бо камісія з ягоных чыноўнікаў і сілавікоў, відавочна, ніякага даверу не выклікае. А сам фармат гэта не спроба дараваць: „добра, мы гэта даўно праехалі, забудзем і ідзём далей“ — наадварот, гэта імкненне працягнуць гвалт іншымі метадамі, караць усіх нязгодных», — падкрэслівае Мажэйка.
Пры гэтым эксперт зазначае, што Лукашэнка не разумее настрояў беларускай дыяспары за мяжой. «Адпаведна, незразумела, на каго разлічаны такія меседжы. Калі верыць дзяржаўнай прапагандзе, што ўсе беларусы, якія з'ехалі, мыюць падлогі за капейкі, замярзаюць, галадаюць і гэтак далей, то можна дапусціць, што нехта з іх марыць вярнуцца ў Беларусь. Але, мякка кажучы, гэта няпраўда, і па-за краінай мэтавая аўдыторыя падобных заклікаў не асабліва бачная. Але тыя, на каго накіравана дзяржаўная прапаганда і ў Беларусі, і ў Расіі, могуць паверыць, што палітычны крызіс Лукашэнка вырашыў, і ўсё ў парадку. А пасля заканчэння працы гэтай “камісіі“ на камеру здымуць пару чалавек, якія будуць прасіць прабачэння і каяцца», — тлумачыць палітолаг.
Па ягоных словах, падобныя ініцыятывы афіцыйнага Менска выклікаюць смех у асяроддзі палітэмігрантаў, якія пакінулі краіну пасля 2020 года: «Зразумела, што ніякага даверу да гэтага няма, і любога чалавека могуць пасадзіць у любы момант, што б там ні сказала нейкая камісія, і скардзіцца будзе няма каму. І галоўнае — што атрымае чалавек, які пакаяўся перад рэжымам? Магчымасць прыехаць у Беларусь і жыць там ва ўмовах санкцый, праблем у эканоміцы, адсутнасці перспектыў, без спадзяванняў на перамены і ў чаканні вайны, якая ў любы момант можа перакінуцца на гэтую краіну».
Сам эксперт не разглядае магчымасць вяртання на радзіму ў найбліжэйшай будучыні. «Учора пачаўся суд над маёй калегай палітычным аналітыкам Валерыяй Касцюговай, якой ставяць у віну яе прафесійную дзейнасць і якая мела зносіны з апазіцыйнымі палітыкамі. І за гэта ёй пагражае да 12 гадоў турмы, што стала сігналам усёй экспертнай супольнасці. Так што, калі за гэта можа быць узбуджана крымінальная справа, то мяне неяк не прыцягвае ідэя вяртання ў Беларусь», — кажа Вадзім Мажэйка.
Кіраўнік Навукова-даследчага цэнтра Мізэса Яраслаў Раманчук нагадаў, што тэму адносін з палітычнымі апанентамі Лукашэнка мусіруе пастаянна з канца 2020 года, калі яму пасля жорсткіх рэпрэсій удалося ўтрымаць уладу ў краіне.
«Яму трэба пакаянне, зневажэнне, “загнаць пад плінтус“ і сказаць: “Я — герой, я ўсіх перамог!“. Але ён бачыць, што Расея прайграе гэтую вайну і рана ці позна яе канчаткова прайграе і ўжо дакладна яму не хацелася б разам з Пуціным адпраўляцца ў Гаагу ці нейкае іншае падобнае месца», — канстатуе Раманчук.
Эксперт апісвае сітуацыю, у якой апынуўся Лукашэнка, наступным чынам: «Ён разумее, што калі Расея пакіне Украіну, то ўсе гэтыя органы “Саюзнай дзяржавы“, якія ствараліся як бутафорскія, могуць атрымаць зусім іншае значэнне. Хто тады будзе абараняць Лукашэнку? “Ябацькі“, і тыя, хто зараз вакол яго, — дакладна не будуць».
На думку Раманчука, у дадзеным выпадку разлік быў зроблены не на тых людзей, якія з'ехалі, а найперш на свой «ядзерны» электарат. І, па-другое, на тыя 35-40% грамадзян краіны, якія знаходзяцца ў так званай «шэрай зоне» і сумняваюцца — добры Лукашэнка ці дрэнны? «З пункту гледжання афіцыйнай прапаганды — ён не ўцягнуў Беларусь у непасрэдны ўдзел у вайне, а гэта — дасягненне. І зараз ён робіць такую прапанову. Гэта ўсё накіравана на кансалідацыю яго электарату. Вядома, ён не думае, што нехта вернецца з-за мяжы на такіх умовах: “ідзіце прыніжайцеся, паўзіце на бруху, я, магчыма, вас яшчэ ў турму пасаджу“. Натуральна, калі ў самой Беларусі працягваюць ісці палітычныя працэсы, і адначасова ён кліча апазіцыянераў вярнуцца на радзіму, але гэта дакладна не пра міласэрнасць, разуменне, мір і згоду», — перакананы аналітык.