Судзячы па раскладзе мерапрыемстваў на сайце Савета Еўрапейскага саюза, 22 лютага чакаецца разгляд новых санкцый супраць рэжыму Лукашэнкі
Судзячы па раскладзе мерапрыемстваў на сайце Савета Еўрапейскага саюза, 22 лютага чакаецца разгляд новых санкцый супраць рэжыму Лукашэнкі.
Рашэнні, якія будуць прынятыя, стануць своеасаблівай праверкай для ЕС — бо менавіта ў гэтым новым санкцыйным пакеце з-пад санкцый можа быць выведзена беларуская калійная галіна, адна з ключавых экспартных галін для рэжыму Лукашэнкі. А значыць — для яго можа зноў адкрыцца велізарны фінансавы паток ад продажу калію. Струмень, жыццёва неабходны рэжыму Лукашэнкі для захавання ўлады ў Беларусі, а значыць і працягу саўдзелу ў вайне супраць Украіны на баку Расіі.
Ці гатовы ЕС зрабіць Лукашэнку такі падарунак — разумеючы, што зрабіўшы яго, Еўропа праваліць уласную праверку сваім жа каштоўнасцям?
Пачнем з таго, што любая дыктатура — гэта вельмі неэфектыўная сістэма з пункту гледжання эканомікі. Галоўныя «крыніцы ўлады», якія дапамагаюць такім сістэмам выжываць — гэта, па-першае, прыродныя рэсурсы, якія дазваляюць дыктатарам карміць свае мафіёзныя кланы, і, па-другое, дапамога звонку ад такіх жа дыктатарскіх рэжымаў-саюзнікаў.
Калі цэны на нафту пайшлі ўніз, захістаўся Савецкі Саюз, які здаваўся такім непарушным. А як толькі дапамога адтуль перастала ісці шчодрым патокам у краіны сацыялістычнага блока, яны таксама хутка пазбавіліся мясцовых дыктатарскіх рэжымаў. Прычым ад неэфектыўнай сістэмы сталі актыўна пазбаўляцца і людзі, якія былі яе галоўнымі выгадаатрымальнікамі - чыноўнікі і кіраўнікі прадпрыемстваў. І краіны былога сацыялістычнага лагера — гэта не адзіны гістарычны прыклад.
Рэжым Лукашэнкі для гэтай схемы не зьяўляецца выключэннем. Так, звонку яго вось ужо амаль 30 гадоў падсілкоўвае Расія, дапамагаючы дыктатару ўтрымліваць уладу. Бо менавіта яго рэжым з’яўляецца для Расіі гарантыяй утрымання Беларусі ў сферы свайго ўплыву, утрымання яе ўнутры «рускага свету». Што да 2022 года фактычна ператварыла Беларусь у расійскую калонію і ваенны плацдарм для нападу на Украіну.
Уласнымі ж сыравіннымі багаццямі, якія ўсе гэтыя гады давалі Лукашэнку рэсурсы для ўтрымання ўлады, былі нафтапрадукты і калій — галіны, цалкам падкантрольныя яго картэлю і прадукцыя якіх складала аснову экспарту і асабістага ўзбагачэння.
Цяпер надышоў той момант, калі з прычыны ўжо ўведзеных санкцый гэтыя фактары перастаюць працаваць. Расія — галоўны донар рэжыму Лукашэнкі - сама апынулася пад санкцыямі і вядзе знясільваючую для сваёй эканомікі вайну. Вольных сродкаў для кармлення свайго ручнога дыктатара ў яе ўсё менш і менш.
Традыцыйныя ж сыравінныя рэсурсы, якія стваралі матэрыяльную базу для мафіёзнай сістэмы Лукашэнкі, таксама знаходзяцца пад санкцыямі. І, каб там не казаў сам Лукашэнка і ягоныя падручныя, гэтыя санкцыі сапраўды працуюць. Нават нягледзячы на ўсе спробы іхняга абыходу.
Возьмем ключавую для рэжыму Лукашэнкі сферу здабычы і перапрацоўкі калію. Пад уздзеяннем санкцый вытворчасць калію ўпала на 60%, экспарт — на 50%. Беларускі калій практычна сышоў з рынку ЗША (раней быў на трэцім месцы пасля Канады і Расіі), а таксама Еўрасаюза.
Значна знізіліся пастаўкі найбуйнейшым спажыўцам беларускага калію ў свеце — Індыі і Бразіліі. Не ўяўляецца магчымым і істотна нарасціць пастаўкі ў Кітай — чыста з-за фізічных абмежаванняў па нагрузцы на транспартную сістэму.
Тая ж чыгунка можа перавезці абмежаваны аб’ём прадукцыі - і гэта з улікам таго, што існуюць іншыя таварныя пазіцыі, якія таксама перамяшчаюцца такім спосабам. Аналагічная сітуацыя датычыцца і расійскіх партоў, якія маюць абмежаваныя магчымасці для загрузкі, а прыярытэтам там усё ж такі карыстаюцца расійскія, а ніяк не беларускія, пастаўшчыкі.
З-за санкцый згарнуліся і ўсе інвестыцыйныя праекты рэжыму, якія дазвалялі нарасціць фізічныя аб’ёмы здабычы калію.
У адносінах да будаўніцтва таго ж Нежынскага горна-абагачальнага камбіната (непасрэдна звязанага з расійскім алігархам, сябрам і адным з «кашалькоў» Лукашэнкі Міхаілам Гуцэрыевым) з-за пагрозы другасных санкцый была прыпынена крэдытная лінія КНР. Як бы дыктатар не выхваляўся сваім сяброўствам з Кітаем, апошні ўсё ж пераследуе свае прагматычныя інтарэсы і не збіраецца дзеля Лукашэнкі абвастраць свае адносіны з Захадам.
Таму зняцце санкцый у калійнай сферы — з’яўляецца сёння адным з асноўных напрамкаў для лабістаў рэжыму Лукашэнкі. Ключавым іх аргументам з’яўляецца тое, што сыход з рынку Беларуськалія і іншых кампаній, якія здабываюць і перапрацоўваюць калій з Беларусі, нібыта негатыўна ўплывае на сусветны рынак харчавання.
Паўтарае за імі і Крэмль, у якога ўсё менш грошай каб утрымліваць Лукашэнку. Вуснамі Марыі Захаравай — афіцыйнага прадстаўніка расійскага МЗС — Расія адкрыта загаварыла аб неабходнасці адмены санкцый на ўгнаенні, якія, па словах Захаравай, «падрываюць харчовую бяспеку ў свеце».
Аднак, ці так усё на самой справе? Вядома ж не.
Сярэдняе значэнне сусветнага індэкса харчовых цэн зніжаецца дзесяты месяц запар, сусветныя цэны на адну з ключавых збожжавых культур — пшаніцу — таксама падаюць трэці месяц запар.
Не растуць цэны і на самі ўгнаенні. І аптовыя цэны тут — не паказчык, а толькі каціроўкі, якія даўно не абнаўляліся. Бо калі мы паглядзім на рознічныя цэны для сельгасвытворцаў, якія ачышчаны ад спекулянтаў - мы ўбачым, што сярэдняя рознічная цана калію падала з канца кастрычніка 2021 г.
Расійскі калій, які канкуруе на рынку з беларускім, хоць і не знаходзіцца пад санкцыямі, аднак ягоны продаж у ЕС абмежаваны квотамі. Гэта не дазваляе Расіі ні нарошчваць выпуск уласнай прадукцыі, ні ажыццяўляць рээкспарт беларускага калію — то бок дапамагаць Лукашэнку абыходзіць санкцыі.
Не б’юць санкцыі ў калійнай сферы і па простых людзях у Беларусі, як гэта спрабуе давесці рэжымная прапаганда.
Акрамя IT-сферы і сферы фінансаў, да самых высокапрыбытковых галін беларускай эканомікі адносіцца горназдабыўчая прамысловасць. Наколькі можна меркаваць нават па адкрытых крыніцах, шахцёры Беларуськалія ў снежні 2022 года, гэта значыць ужо ва ўмовах санкцый, у сярэднім атрымлівалі больш, чым айцішнікі. Прычына таму, вядома, крыецца не ў поспехах калійнай галіны — а ў страху рэжыму, які з усіх сіл спрабуе не дапусціць сацыяльнага выбуху. Шахцёры, якія стукаюць каскамі ў цэнтры Салігорска, а тым больш Мінска — жахлівы сон Лукашэнкі.
Такім чынам, наратывы лабістаў аб нарастанні ў свеце праблем з харчаваннем і шкодзе санкцый для простага народа разбіваюцца аб канкрэтныя факты. А што ж застаецца?
Застаецца праўда аб тым, што санкцыямі ствараюцца ўмовы менавіта для разбурэння мафіёзнай сістэмы, выбудаванай Лукашэнкам, скарачаюцца магчымасці для карупцыйных даходаў, шэрых схемаў і фінансавых патокаў, на якіх сядзяць дыктатар і яго атачэнне. І за кошт якіх яны фінансуюць свой саўдзел у вайне супраць Украіны.
Але зараз як ніколі гэтая сістэма знаходзіцца пад пагрозай краху. Менавіта таму, што санкцыі, нягледзячы на ўсе намаганні лабістаў Лукашэнкі, пакуль не знятыя. І Лукашэнка, і яго атачэнне, і Расія выдатна разумеюць, што калі зняць санкцыі не атрымаецца, а новыя санкцыі супраць рэжыму Лукашэнкі будуць гарманізаваныя з санкцыямі ў дачыненні да Расіі, але без выняткаў для калія — лукашысцкая сістэма можа не выстаяць.
Але справа не толькі ў гэтым. Санкцыі супраць рэжыму Лукашэнкі - гэта дэ-факта санкцыі супраць Расіі, бо Крэмль вымушаны марнаваць усё больш і больш сродкаў на ўтрыманне і захаванне сваёй марыянеткі ва ўладзе ў Беларусі. Бо Беларусь пры лукашызме — гэта інструмент Расіі для арганізацыі палітычных і ваенных правакацый, для прамой ваеннай агрэсіі. Гэта хаб па вытворчасці ўзбраенняў, палігон для навучання салдат і плацдарм для вайны з Украінай. Зняць санкцыі з беларускага калію — вызваліць для Расіі вялізныя рэсурсы, якія сёння яна вымушана расходаваць на рэжым Лукашэнкі. Гэта значыць фінансава дапамагчы абодвум агрэсарам.
Акрамя таго — і гэта таксама вельмі важна — Беларусь патрэбная Крамлю як афшор для абыходу санкцый, які ўзнік якраз з-за таго, што да гэтага часу санкцыі ў дачыненні да Расіі і Беларусі не гарманізаваныя. І гэтага Масква таксама вельмі баіцца.
А значыць, здымаючы санкцыі з дыктатара, Захад ніякім чынам не аддзеліць і не аддаліць Лукашэнку ад Расіі, а наадварот прафінансуе гэты тандэм і аблягчае яму ўмовы для вядзення вайны.
Атрымаўшы рэсурсы ад продажу таго ж калію, Лукашэнка зможа яшчэ больш эфектыўна ставіць прамысловасць рэспублікі на ваенныя рэйкі, арганізоўваць для расійскага войска вытворчасць самалётаў, у чым ён сам адкрыта прызнаўся на апошняй сустрэчы з Пуціным, вытворчасць ракетных сістэм і дронаў сумесна з Іранам і г. д.
Прасцей кажучы, за даляры і еўра, атрыманыя ад еўрапейскіх і амерыканскіх фермераў у лік аплаты ўгнаенняў, Лукашэнка зможа стварыць машыны для забойства мірных украінскіх грамадзян.
І калі з інтарэсамі Лукашэнкі і Пуціна ў пытанні зняцця санкцый усё вельмі зразумела, то без адказу застаюцца іншыя пытанні:
Хто і чаму зацікаўлены ў захаванні рэжыму Лукашэнкі і фінансаванні вайны калійнымі грашыма на Захадзе?
Хто так актыўна абараняе інтарэсы двух ваенных агрэсараў, прыкрываючыся фальшывымі тэзамі аб харчовай бяспецы і інтарэсамі «простых людзей»?
Хто гэтыя лабісты, якія імкнуцца вывесці сваіх патронаў з-пад смяротнага ўдару — і чаму да іх прыслухоўваюцца?
У той час, як менавіта зараз трэба наадварот максымізаваць ціск на агрэсараў - гарманізаваць санкцыі ў дачыненні да рэжыму Лукашэнкі і Расіі, прыкрыць кантрабандныя схемы і не даць зняць санкцыі з ключавых галін для функцыянавання іх рэсурсных картэляў.
Бо менавіта ў тым і заключаецца мэта па-сапраўднаму эфектыўных санкцый. І санкцыі ў дачыненні да беларускага калію ў гэтым сэнсе вельмі эфектыўныя. Але выглядае, што камусці на Захадзе іх эфектыўнасць вельмі не падабаецца… 22 лютага 2023 года пакажа, наколькі гэта лобі - лобі дыктатараў і ваенных агрэсараў - моцнае і здольнае ўплываць на санкцыйную палітыку Еўрасаюза.
Прама зараз, стоячы ў «калійнага Рубікона» Лукашэнкі, Еўропа робіць свой выбар. І ставіць сваю рэпутацыю на кон.