Ахвяра «пакаяльнага відэа»

Дзверы, на фоне якіх праводзіліся запісы пакаяльных відэа. Крыніца: malanka.media

Юрыдычная кваліфікацыя:

• Артыкул 7(1)(h) Рымскага статута: Пераслед па палітычных матывах.

• Артыкул 7(1)(k): Іншыя бесчалавечныя дзеянні (наўмыснае прычыненне моцных псіхалагічных пакут, публічнае прыніжэнне).

• Артыкул 7(1)(e): Самавольнае пазбаўленне волі.

с. Яна вяла невялікі Instagram-блог пра кнігі і жыццё ў Мінску. Пасля жніўня 2020 года яна часам пісала пра свае пачуцці, выкладала фота з белымі стужкамі або кветкамі. У верасні, падчас аднаго з жаночых маршаў, яна зрабіла фота, дзе абдымала сваю сяброўку з маленькім самаробным плакатам «За нашых дзяцей».

Да яе прыйшлі 4 лістапада, у 6:15 раніцы, у пакой інтэрната. Двое ў цывільным і двое ў чорнай форме з нашыўкамі «АМАП». Яны не стукалі. Яны выламалі кволы замок, скінулі яе з ложка і прыціснулі тварам да падлогі. «Экстрэмістка, дапрыгалась?» — прашыпеў адзін з іх. У пакоі была яшчэ яе суседка, якая забілася ў кут і маўкліва плакала. Вобыск цягнуўся дзве гадзіны. Яны перавярнулі ўсё: шафы, матрацы, вытраслі змест рукзакоў. Канфіскавалі яе стары ноўтбук, тэлефон і, чамусьці, канспекты па гісторыі беларускай літаратуры.

Яе прывезлі ў будынак ГУБАЗіК. Дапыт пачаўся не адразу. Спачатку яе на некалькі гадзін замкнулі ў маленькім пакоі без акна, дзе стаяў толькі адзін табурэт, прымацаваны да падлогі. Потым яе павялі ў кабінет. Аператыўнік, які прадставіўся «маёрам Васілевым», быў дэманстратыўна ветлівы. Ён паклаў на стол раздрукоўкі яе пастоў з Instagram.

«Марыя Віктараўна, ну што ж вы так, — пачаў ён, гартаючы паперы. — Вы ж будучы журналіст. Разумная дзяўчына. Навошта вам гэтыя "лялеквады"? Навошта вы звязаліся з гэтымі…» — ён пагардліва тыцнуў пальцам у фота з маршу.

М.В. спрабавала спасылацца на Канстытуцыю, на права на мірны пратэст. Маёр расхаваў. «Канстытуцыя? Дзяўчынка, у якім свеце ты жывеш? Твая Канстытуцыя цяпер — гэта Крымінальны кодэкс. Артыкул 342. Да трох гадоў. А вось гэты твой пост, — ён пастукаў па другой раздрукоўцы, — дзе ты пішаш пра хлопцаў з Акрэсціна… гэта ўжо 361-я, "Заклікі да санкцый". Да дванаццаці гадоў. Ты ў 31 выйдзеш. Уся маладосць — у калоніі».

Ён даў ёй вады. «Глядзі, — яго тон стаў даверлівым, — нам не патрэбна твая кроў. Мы бачым, што ты спатыкнулася. Што цябе выкарысталі. Ты проста дапаможаш нам, а мы дапаможам табе». План быў просты: яна павінна была запісаць відэа. Сказаць на камеру, што «глыбока раскайваецца», што «паддалася на правакацыі дэструктыўных тэлеграм-каналаў», і заклікаць іншых «не паўтараць яе памылак».

«Я не буду гэтага рабіць», — цвёрда сказала М.В.

Усмешка «Васілeва» знікла. Ён націснуў кнопку. У кабінет зайшлі двое ў масках. «Значыць, па-дрэннаму, — сказаў ён. — Зараз паедзеш на Акрэсціна. Да "палітычных". Яны цябе хутка навучаць Радзіму любіць. А ведаеш, што мы зробім з тваёй сяброўкай? З той, што на фота? Мы яе зробім арганізатаркай. А ты пойдзеш саўдзельніцай. Яна ўжо дае паказанні на цябе, дарэчы. Кажа, што гэта ты яе ўцягнула».

Гэта была хлусня, але М.В. не ведала пра гэта. Яе зноў замкнулі ў пакоі без акна. Праз гадзіну вярнулі. «Васілeў» паказаў ёй яе тэлефон. «Глядзі, якая ты тут прыгожая. А цяпер уяві, што ўсе гэтыя фота апынуцца на сайтах… ну, ты зразумела. Разам з адрасам і тэлефонам тваіх бацькоў. Хочаш такой славы?»

Праз тры гадзіны пагроз, шантажу і псіхалагічнага ціску яна зламалася.

Яе пасадзілі перад камерай у тым самым кабінеце. «Васілeў» даў ёй ліст з тэкстам. «Глядзі ў камеру. Кажы шчыра. Калі ўбачу фальш — паедзеш у ізалятар».

Яна гаварыла, запінаючыся і захлынаючыся слязьмі. «Я, М.В., раскайваюся… Я паддалася… Я заклікаю…». Апаратчык прымусіў яе зрабіць тры дублі. «Занадта шмат плачаш. Трэба, каб ты была пераканаўчай, а не соплі жавала».

Наступным днём відэа з’явілася ва ўсіх праўладных тэлеграм-каналах. У каментарыях пачаўся ад. Адны пісалі: «Продажная шкура», «Сломалась!». Іншыя — «Вось, яшчэ адна прасвятлела». Яе імя, прозвішча і спасылка на Instagram былі ў адкрытым доступе.

Яе адпусцілі пад падпіску аб нявыездзе. На наступны дзень яе адлічылі з універсітэта «за ўчынкі, што дыскрэдытуюць званне студэнта». «Васілeў» выканаў частку абяцання: крымінальную справу ўзбудзілі, але не па «цяжкім» артыкуле. Яе судзілі праз два месяцы. Суд цягнуўся 20 хвілін. Нягледзячы на «шчырае раскаянне» на камеру, ёй далі 3 гады «хатняй хіміі». «Яны не проста прымусілі мяне маўчаць, — казала яна пазней, з’ехаўшы з краіны. — Яны прымусілі мяне гаварыць іх словамі. Яны выпатрашылі мяне і набілі сваім тэкстам. Гэта было горш, чым калі б яны мяне проста збілі. Яны скралі маё твар».

---