Смерць у ШІЗА

Фота ілюстратыўнае

Юрыдычная кваліфікацыя:

Артыкул 7(1)(f) Рымскага статута: Пыткі (стварэнне нечалавечых умоў утрымання).

Артыкул 7(1)(k): Іныя бесчалавечныя дзеянні (наўмысная адмова ў медыцынскай дапамозе, якая прывяла да смерці).

К.М., 62-гадовы грамадскі актывіст з невялікага горада Гродзенскай вобласці, быў чалавекам нясхільнай волі. Усё жыццё ён змагаўся за беларускую мову і культуру. У 2021 годзе яго асудзілі на 5 гадоў калоніі па абсурдным абвінавачанні ў «стварэнні экстрэмісцкага фармавання» — ён быў адміністратарам мясцовага гістарычнага чата ў Telegram.

К.М. меў сур’ёзныя праблемы са здароўем: цукровы дыябет 2-га тыпу і ішэмічную хваробу сэрца. Ён меў патрэбу ў рэгулярным прыёме лекаў і дыетычным харчаванні.

У калоніі ён адразу стаў мішэнню для адміністрацыі. Ён адмовіўся пісаць прашэнне аб памілаванні, наўмысна размаўляў з інспектарамі па-беларуску і патрабаваў выканання сваіх правоў, чым прыводзіў іх у лютасць. Яго пачалі «прэсаваць».

Механізм быў адпрацаваны: яго адпраўлялі ў ШІЗА (штрафны ізалятар) па любому надуманаму прычыны. «Не зашпіліў верхнюю гузік робай» — 10 сутак ШІЗА. «Не павітаўся з супрацоўнікам» — яшчэ 10 сутак. «Ляжаў на нарах удзень» (хоць яму стала дрэнна з сэрцам) — 15 сутак.

ШІЗА ў беларускай калоніі — гэта бетонная клетка два на тры метры. Удзень нары прымацоўваюць да сцяны, сядзець можна толькі на маленькім табурэце. У камеры холадна, часта наўмысна пакідаюць адкрытым акно зімой. Замест нармальнай ежы — баландa і кіпень.

Для К.М. гэта было смяротным прыгаворам. У ШІЗА яму забаранілі мець пры сабе асабістыя рэчы, у тым ліку жыццёва важныя лекі — інсулін і таблеткі ад ціску.

«Ён пісаў нам у лістах, пакуль яны яшчэ даходзілі, — распавядала яго дачка. — "Яны хочуць мяне згнаіць. На прагулкі не выводзяць. Лекі лекар выдае нерэгулярна, а ў ШІЗА не дае зусім. Ціск 200/120. Цукар скача". Мы пісалі скаргі. Мы ўмалялі начальніка калоніі, пракурора — "Вы яго забіваеце!". Яны адказвалі, што "стан здароўя асуджанага задавальняючы, у лячэнні ў умовах ШІЗА не мае патрэбы"».

За паўгода К.М. правёў у ШІЗА ў агульнай складанасці 90 дзён. У апошні раз яго закрыли на 20 сутак за тое, што ён «не паголіўся».

Праз тыдзень пасля гэтага этапавання, у пяць раніцы, у кватэры яго дачкі раздаўся званок. «Ваш бацька, К.М., памёр у 4:30. Прычына — вострая сардэчная недастатковасць. Прыязджайце па цела».

Калі дачка і зяць прыехалі ў морг пры калоніі, ім выдалі цела ў закрытым мяшку. Яны патрабавалі адкрыць. «Мы не пазналі яго, — казала яна. — Гэта быў высахлы стары. Ён схуднеў кілаграмаў на 30. Твар быў зямлістага колеру. Рукі былі пакрыты цёмнымі плямамі, падобнымі на гематомы. На галаве была ссадзіна, якую неўмела замазалі гримам».

У афіцыйным заключэнні аб смерці было сказана, што смерць наступіла «ў выніку абвастрэння хранічнага захворвання». Ні слова пра ШІЗА, ні слова пра адмову ў медыцынскай дапамозе.

«Гэта не было абвастрэнне. Гэта было забойства, — заявіла дачка на пахаванні. — Яго катавалі холадам, голадам і пазбаўленнем лекаў. Яны ведалі, што ў яго хворае сэрца і дыябет. Яны ведалі, што без лекаў у бетонным карцэры ён не выжыве. Яны проста чакалі, калі гэта здарыцца. І гэта здарылася».

---