Дзело пра «карагоды»

Карагод у Брэсце 13 верасня 2020 года. Скрыншот відэа МУС

Юрыдычная кваліфікацыя:

Артыкул 7(1)(e) Рымскага статута: Шырокамаштабнае або сістэматычнае пазбаўленне волі.

Артыкул 7(1)(h): Пераслед ідэнтыфікаванай групы (пратэстоўцаў) па палітычных матывах.

Артыкул 7(1)(k): Іныя бесчалавечныя дзеянні (выкарыстанне сістэмы правасуддзя для масавага пераследу).

Т.Н., 58 гадоў, была галоўным бухгалтарам на невялікім брэсцкім прадпрыемстве. Усё жыццё яна правяла ў лічбах, балансах і справаздачах. Яна была далёкая ад палітыкі, выхоўвала ўнукаў і рыхтавалася да пенсіі. Але падзеі жніўня 2020 года, фальсіфікацыі і гвалт на вуліцах яе роднага горада вывелі з раўнавагі нават яе.

13 верасня 2020 года, у нядзелю, яна разам з тысячамі іншых брэстаўчан выйшла на мірны марш. Настрой быў узнёслы, амаль святочны. Людзі спявалі песні, неслі кветкі. Дайшоўшы да перакрыжавання праспекта Машэрава і бульвара Касманаўтаў, натоўп спыніўся. Спантанна, пад гукі барабанаў, людзі ўзяліся за рукі і пачалі водзіць карагод проста на праезнай частцы. Т.Н. таксама была ў гэтым карагодзе.

«Гэта было неверагоднае пачуццё адзінства, — успамінала яна пазней. — Я глядзела на твары вакол — маладыя, старыя, усе ўсміхаліся. Машыны, што спыніліся, сігналілі нам у падтрымку. Ніякай агрэсіі, ніякага гвалту. Мы проста спявалі і танцавалі. Гэта цягнулася хвілін сорак».

Праз сорак хвілін на перакрыжаванне прыязджае вадамёт. Ён пачаў паліваць людзей падфарбаванай вадой. Т.Н. паспела ўцячы ў адзін з двароў. Яна вярнулася дадому мокрая, напалоханая, але з пачуццём выкананага абавязку. Ёй здавалася, што гэта быў усяго толькі эпізод — пік яе грамадзянскага ўдзелу.

Яна памылялася. Дзяржаўная машына не даравала гэтага прыніжэння.

Праз год, у кастрычніку 2021-га, да яе на працу прыйшлі двое ў грамадзянскім. Яе, 58-гадовую жанчыну, арыштавалі на вачах у ўсяго калектыву. Яна стала 84-й абвінавачанай па «справе аб карагодах».

Следства цягнулася месяцамі. Усіх удзельнікаў вылічвалі па відэа з гарадскіх камер і здымак саміх пратэстоўцаў. Т.Н. была ў шоку ад абвінавачання. Ёй і яшчэ дзясяткам людзей інкрымінавалі «грубое парушэнне грамадскага парадку» (арт. 342 КК РБ). Паводле версіі следства, яны, «дзейнічаючы ў змове», заблакавалі рух транспарту, што прывяло да «ўрону» для горада — тролейбуснае ўпраўленне нібыта страціла 619 рублёў (каля 250 долараў).

Суд ператварыўся ў канвеер. Абвінавачаных разбівалі на «партыі» па 10–15 чалавек. Суддзя не ўдаваўся ў дэталі. Пракурор манатонна зачытваў абвінавачанне, ідэнтычнае для ўсіх: «наўмысна прынялі ўдзел... выкрыквалі лозунгі... блакавалі рух».

«Я спрабавала патлумачыць у судзе, — распавядала Т.Н. родным, — "Ваша гонар, якая змова? Я 90% гэтых людзей першы раз у жыцці бачыла! Якая шкода? Вадзіцелі тролейбусаў нам апладзіравалі!". Але суддзя глядзеў міма мяне. Ён нават не слухаў».

Адвакат прыводзіў аргументы, што перакрыжаванне было заблакавана не пратэстоўцамі, а самім вадамётам, які перагарадзіў праезд. Што шкода не даказана. Што мірныя сходы гарантаваныя Канстытуцыяй. Усё гэта ігнаравалася.

Т.Н. і іншым абвінавачаным далі «слова». «Я пражыла сумленнае жыццё, — сказала яна, стрымліваючы слёзы. — Я плаціла падаткі, выхоўвала дзяцей. Я проста хацела справядлівасці для сваёй краіны. Я не злачынца».

Прысуд быў абвінаваўчы для ўсіх. Т.Н., як такой, што не мела судзімасцяў і мела станоўчыя характарыстыкі, далі 2,5 года «хатняй хіміі» (абмежаванне волі). Гэта азначала, што яна не магла выходзіць з дому ў выходныя, а ў будні павінна была быць дома да 19:00. Ёй забаранілі карыстацца тэлефонам і інтэрнэтам. Любае парушэнне — і яе б адправілі ў калонію.

«Яны ператварылі маё жыццё ў турму ў маёй уласнай кватэры, — казала яна. — Яны ўзялі самы мірны, самы светлы момант пратэсту — карагод — і ператварылі яго ў склад цяжкага крымінальнага злачынства. Яны асудзілі не нас. Яны асудзілі саму ідэю таго, што людзі могуць узяцца за рукі».

Усяго па «справе аб карагодах» было асуджана больш за 130 чалавек. Яны атрымалі рэальныя тэрміны, «хімію» і «хатнюю хімію». Шкоду ў 619 рублёў падзялілі на ўсіх.

---