Пасажыр рэйса Ryanair

Самалёт Ryanair пасля вымушанай пасадкі ў Мінску, 23 мая 2021. Фота: picture alliance/dpa/ONLINER.BY/AP

Юрыдычная кваліфікацыя:

Артыкул 2 (Эпізод 1) аналізу: Парушэнне Чыкагскай канвенцыі 1944 г.

Парушэнне Манрэальскай канвенцыі 1971 г. (Акт незаконнага ўмяшання).

Артыкул 7(1)(e): Самавольнае пазбаўленне волі (ў дачыненні да ўсіх пасажыраў).

Л.М., 35 гадоў, грамадзянін Літвы, працаваў менеджарам па продажах. 23 мая 2021 года ён ляцеў звычайным рэйсам FR4978 авіякампаніі Ryanair з Афін у Вільнюс. Гэта быў канец адпачынку: тыдзень на Крыце, сонца, мора. У самалёце ён чытаў кнігу і драмаў.

Калі самалёт ужо пачаў зніжэнне, набліжаючыся да Вільнюса, капітан раптам абвясціў па гучнай сувязі: «Увага, паважаныя пасажыры. У сувязі з пагрозай бяспецы на борце, мы вымушаны здзейсніць экстранную пасадку ў бліжэйшым аэрапорце. Гэта Мінск».

Л.М. паглядзеў у ілюмінатар. Вільнюс быў зусім побач. «Мінск? — падумаў ён. — Навошта Мінск? Гэта нелагічна». У салоне пачалося лёгкае хваляванне.

«Але самы сюррэалістычны момант, — распавядаў Л.М. пазней у інтэрв’ю, — быў, калі я зноў паглядзеў у акно. Прама побач з нашым крылом, вельмі блізка, ішоў ваенны знішчальнік. Шэры, з чырвонымі зоркамі. МіГ-29. Ён суправаджаў нас. Я зразумеў, што гэта не проста "пагроза бяспецы". Гэта нешта іншае. Гэта захоп».

Паніка ахапіла аднаго з пасажыраў. Маладзён, які сядзеў праз некалькі радоў наперадзе, схапіўся за галаву. Ён нешта казаў дзяўчыне побач, ліхаманкава перадаваў ёй свой ноўтбук. Гэта быў Раман Пратасевіч.

Калі самалёт прызямліўся ў Мінску, яго адразу акружылі пажарныя машыны і спецназ. У салон увайшлі беларускія сілавікі. «Яны не шукалі бомбу, — узгадваў Л.М. — Яны дакладна ведалі, за кім прыйшлі. Яны падышлі проста да Рамана і крыкнулі: "Выйсці! Рэчы з сабой!". Потым яны забралі і яго дзяўчыну, Соф’ю».

Астатніх пасажыраў — больш за 120 чалавек з розных краін — прымусілі пакінуць самалёт і загналі ў транзітную зону тэрмінала. Іх трымалі там як закладнікаў.

«Гэта быў тэатр абсурду, — казаў Л.М. — Супрацоўнікі аэрапорта з каменнымі тварамі паўтаралі: "Ідзе праверка бяспекі. Чакайце". Нам не давалі вады. У прыбіральню вадзілі пад канвоем. Мы былі грамадзянамі ЕС, на борце еўрапейскага перавозчыка, ляцелі паміж дзвюма сталіцамі ЕС, але знаходзіліся ў поўнай уладзе беларускіх сілавікоў. Гэта было адчуванне абсалютнага беззаконня».

Нашы рэчы зноў і зноў прасвечвалі. Собаки абнюхвалі багаж. Але было відавочна, што гэта інсцэніроўка. Сапраўдная мэта аперацыі ўжо была дасягнута — Пратасевіч апынуўся ў руках КДБ.

Праз 8 гадзін прыніжальнага чакання, без тлумачэнняў, пасажырам загадалі вярнуцца ў самалёт. «Калі мы сядалі, — узгадваў Л.М., — мы ўбачылі, што Рамана і Соф’і няма. Іх рэчы проста выгрузілі на ўзлётную паласу. У салоне стаяла грабовая цішыня. Усе ўсё разумелі».

Самалёт узляцеў і праз 25 хвілін прызямліўся ў Вільнюсе. Калі шасі крануліся літоўскай зямлі, у салоне раздаўся працяглы апладысмент. Людзі плакалі ад палёгкі.

«Я ляцеў з адпачынку, а трапіў у галівудскі трылер пра халодную вайну, — казаў Л.М. журналістам у аэрапорце Вільні. — Яны захапілі грамадзянскі самалёт, поўны людзей, з дапамогай знішчальніка. Яны падвергнулі рызыцы 120 жыццяў. Усё гэта — каб схапіць аднаго чалавека, які ім не падабаўся. Гэта не проста парушэнне. Гэта акт дзяржаўнага тэрарызму. Сёння яны захапілі самалёт. Што будзе заўтра?»

---