Разгром НДА

Фота ілюстрацыйнае

Юрыдычная кваліфікацыя:

• Артыкул 7(1)(h) Рымскага статута: Пераслед ідэнтыфікуемай групы (грамадзянскай супольнасці) па палітычных матывах.

О.П., 52 гады, была нязменнай дырэктаркай праваабарончай арганізацыі «Вясна» (назва змененая) ў адным з абласных цэнтраў. Іх арганізацыя не была палітычнай у прамым сэнсе слова: яны не змагаліся за ўладу. Яны займаліся маніторынгам выбараў, дапамогай асуджаным па адміністрацыйных артыкулах і прававым асветніцтвам. Яны існавалі 22 гады. За гэтыя гады яны дапамаглі тысячам людзей скласці скаргі, выйграць суды па працоўных спрэчках і абараніцца ад самавольства мясцовых уладаў.

Пасля 2020 года іхная праца стала жыццёва неабходнай і смяротна небяспечнай. Яны дакументавалі катаванні, збіралі сведчанні, вялі спісы затрыманых. Улада, якая раней іх «цярпела», цяпер бачыла ў іх ворага.

Разгром пачаўся раніцай 16 ліпеня 2021 года — у той дзень па ўсёй краіне прайшлі вобшукі ў дзясяткаў праваабаронцаў і журналістаў. Да О.П. прыйшлі а сёмай раніцы. Сямёра: трое з КДБ, двое з ДФР (Дэпартамент фінансавых расследаванняў) і двое панятых, якіх, як высветлілася, прывезлі з сабой.

«Вобыск у рамках крымінальнай справы аб фінансаванні беспарадкаў, — коратка кінуў старшы, працягваючы ордэр. — Усім заставацца на месцах».

Яны працавалі метадычна і разбуральна. Гэта не быў пошук доказаў; гэта быў акт знішчэння. Яны ўскрывалі падлогі, даставалі жорсткія дыскі з усіх камп’ютараў, уключаючы стары ноўтбук яе дачкі-студэнткі. Яны канфіскавалі ўсе флэшкі, усе блакноты, усе візітоўкі. Усе банкаўскія карткі. Усе наяўныя грошы, якія знайшлі ў доме — каля 300 долараў, якія О.П. адкладала на адпачынак.

«Дзе бухгалтэрыя па грантах?» — спытаў следчы ДФР. О.П. адказала, што ўся бухгалтэрыя ў офісе.

«Тады едзем у офіс», — сказаў ён.

У офісе — невялікай трохпакаёвай кватэры на першым паверсе — іх ужо чакала другая група. Дзверы былі ўскрытыя аўтагенам, завесы трымаліся на адной дзюбелі. Унутры ўсё было перавернута. Сістэмныя блокі былі выдраныя «з мясам», правады абрэзаныя. На падлозе валяліся папкі з асабістымі справамі людзей, якім яны дапамагалі.

«Ага, — узрадаваўся следчы, падымаючы з падлогі нейкую дамову. — Заходняе фінансаванне! Літва!».

О.П. спрабавала растлумачыць, што гэта быў афіцыйны, зарэгістраваны ў Дэпартаменце па гуманітарнай дзейнасці грант ЕС на правядзенне семінараў па правах людзей з інваліднасцю. «Усё гэта было законна», — сказала яна.

«Законна? — усьміхнуўся следчы. — Гэта мы зараз вырашым, што тут законна. Вы на гэтыя грошы "экстрэмістаў" кармілі. Скаргі ў ААН пісалі. Краіну ганьбавалі».

Вобыск скончыўся арыштам О.П. і яе бухгалтаркі. Іх даставілі ў СІЗА КДБ. Абвінавачанне было абсурдным: «Ухіленне ад выплаты падаткаў ў асабліва буйным памеры». Логіка абвінавачання, якую потым агучыў Следчы камітэт, была наступнай: паколькі праваабарончая дзейнасць у Беларусі дэ-факта «незаконная», то ўсе гранты, атрыманыя на яе, не могуць лічыцца гуманітарнай дапамогай. А значыць, гэта — «недэклараваны даход» фізічных асоб О.П. і яе калег, з якога яны павінны былі заплаціць падаходны падатак. Сума «ўрону», якую налічыў ДФР, склала больш за 150 тысяч долараў.

Пакуль О.П. знаходзілася ў СІЗА, Міністэрства юстыцыі падало іск у Вярхоўны суд аб ліквідацыі іх арганізацыі. Прычына: «ажыццяўленне неўстаноўнай дзейнасці» і «захоўванне ў офісе незарэгістраванай сімволікі» (знайшлі маленькі бела-чырвона-белы сцяжок у шуфлядзе стала).

Суд цягнуўся 40 хвілін. Прадстаўніка арганізацыі, які прыйшоў з даверанасцю, нават не пусцілі ў залу. «Вясну», якая 22 гады абараняла людзей, ліквідавалі.

О.П. правяла ў СІЗА год. Яе пастаянна выклікалі на «беседы» аператыўнікі, патрабуючы прызнаць віну і «кампенсаваць шкоду». Ёй не давалі бачыцца з сям’ёй, блакавалі перапіску. У выніку яе асудзілі на 7 гадоў калоніі.

«Яны налічылі "ўрон" з грошай, якія пайшлі на друк брашур пра працоўныя правы і на аплату адвакатаў для студэнтаў, — казала яна ў сваім апошнім слове, якое дзіўным чынам удалося перадаць на волю. — Яны судзяць нас за тое, што мы дапамагалі людзям. Мы былі апошняй інстанцыяй, куды чалавек мог прыйсці, калі дзяржава паварочвалася да яго спіной. Цяпер гэтай інстанцыі няма. Яны не проста пасадзілі мяне. Яны пакінулі тысячы людзей сам-насам з рэпрэсіўнай машынай. Але яны памыляюцца, калі думаюць, што, ліквідаваўшы наша юрыдычнае аблічча, яны ліквідавалі ідэю правоў чалавека».

---