Сведка запускаў ракет

Запуск усталёўкі «Град» расійскімі ваеннымі. Крыніца: euroradio.fm

Юрыдычная кваліфікацыя:

Артыкул 25(3)(c) Рымскага статута: Пасабніцтва (aiding and abetting) у здзяйсненні ваенных злачынстваў.

Кантэкстнае злачынства: Артыкул 8(2)(b) Рымскага статута (Умышленныя напады на грамадзянскае насельніцтва або грамадзянскія аб’екты).

Артыкул 3(f) Рэзалюцыі 3314 Генасамблеі ААН: Прадастаўленне тэрыторыі для агрэсіі.

В.І., 55 гадоў, усё жыццё пражыў у вёсцы ў Гомельскай вобласці, недалёка ад аэрадрома ў Зябраўцы. Ён працаваў механізатарам у мясцовым калгасе. Зябраўка была занядбаным аэрадромам, але ў канцы 2021 года там пачаўся рух. Пайшлі чуткі пра вучэнні «Саюзная рашучасць». У студзені 2022 года яго вёску наводнілі расійскія вайскоўцы. Яны не былі падобныя да беларускіх салдат тэрміновай службы, якіх ён прывык бачыць. Гэта былі абстрэляныя кантрактнікі, з дарагой экіпіроўкай і пыхлівым выглядам. Яны разбілі лагер у лесе каля вёскі.

«Яны паводзілі сябе як гаспадары, — распавядаў В.І. пазней, ужо з’ехаўшы да дзяцей у Польшчу. — Скупілі ўсю гарэлку і цыгарэты ў аўталаўцы. Казалі, што прыехалі нас "абароняць ад НАТА". А наш мясцовы ўчастковы і старшыня сельсавета перад імі хадзілі на дыбачках».

Раніцай 24 лютага В.І. прачнуўся не ад будзільніка. Ён прачнуўся ад таго, што яго дом хадзіў ходунам. «Я думаў, пачалося землятрусенне. Выбег на ганак. Неба на ўсходзе было чырвоным, і стаяў гул, які не проста чуваць — яго адчуваеш нутром. Як быццам зямля разрываецца. Гэта з Зябраўкі ўзляталі самалёты і ішлі запуски ракет. Адзін за адным. Раз — праз пяць хвілін яшчэ адзін. І так усё ранне».

У першыя тыдні вайны яго вёска ператварылася ў прыфрантавую зону. Днём і ноччу па іх дарозе ішлі калоны расійскай тэхнікі з літарай «V». У лесе, дзе В.І. звычайна збіраў грыбы, расіяне разгарнулі пускавыя ўстаноўкі «Іскандэр».

«Нас папярэдзілі, каб мы ў лес не хадзілі. Беларускія вайскоўцы, нашы, ачапілі раён і ахоўвалі расіян, — успамінаў В.І. — Я ўсё бачыў з акна свайго трактара, калі ездзіў у поле. Яны запускалі іх проста адтуль. Уначы — успышка, якая асвятляла паўнеба, потым гэты страшны роў, і ракета сыходзіла ў бок Украіны. А праз гадзіну я ўключаў "прыёмнік", які лавіў украінскае радыё, і чуў: "Удар па Чарнігаву", "Пападанне ў жылы дом у Кіеве"».

Страх у вёсцы змяшаўся са сорамам. Людзі баяліся гаварыць. Суседа, які паспрабаваў зняць калону на тэлефон, забраў беларускі КДБ. Яго не было дзве тыдні. Вярнуўся ён сівы і са зламанымі рэбрамі.

«Самае страшнае, — казаў В.І., — гэта было адчуванне саўдзелу. Я чыніў трактар, а ў кіламетры ад мяне стаяла ўстаноўка, якая проста цяпер забівала людзей. Людзей, якія гаварылі на такой жа "трасянцы", як і мы. Мая цётка жыла ў Чарнігаве. Я не мог ёй патэлефанаваць... Што б я ёй сказаў? "Прабач, цётка, гэта з нашага агарода па вас страляюць"?».

У сакавіку, калі расійскія войскі адступілі з-пад Кіева, Зябраўка ператварылася ў шпіталь і рамонтную базу. «Яны везлі тэхніку, разбітую, спаленую. І параненых. На верталётах, на "Уралах". Нашых беларускіх салдат тэрміновай службы прымушалі іх грузіць. Я бачыў, як яны выцягвалі абгарэлых... А потым па вёсцы пайшлі чуткі, што рускія прадаюць салярку, украдзеную ва Украіне. І не толькі салярку. Пральныя машыны, тэлевізары...»

Калі В.І. з’язджаў, ён апошні раз зірнуў на аэрадром. Там заставалася расійская база, якую ахоўвала беларуская армія. «Я не ваяваў. Але я адчуваю сябе злачынцам. Бо гэта адбывалася з майго маўклівага згоды. З нашай зямлі. І нашы ўлады, і нашы вайскоўцы ім у гэтым дапамагалі. Яны саўдзельнікі. І мы, мабыць, таксама».

---