Павел Паўлавіч Латушка: намеснік кіраўніцы Аб'яднанага Пераходнага Кабінета Беларусі, кіраўнік Народнага антыкрызіснага ўпраўлення, пасол
15-17 сакавіка гэтага года ў Расіі пройдуць выбары, у якіх натуральна будзе ўдзельнічаць Пуцін. Які, відавочна, зноў абярэцца на новы тэрмін — не думаю, што хтосьці ў гэтым сур'ёзна сумняваецца. Напэўна будзе і фальсіфікацыя, хоць мы схільныя лічыць, што ў цяперашняй Расіі, на жаль, Пуціна выбралі б і без яе.
Але гаворка не пра гэта — аналізаваць расійскія выбары ахвотных і так дастаткова. Мяне ж, як беларускага палітыка, бянтэжаць паралелі, якія ў гэтым кантэксце праводзяцца з Беларуссю. Не, вядома, мы не схільныя разглядаць Беларусь у вакууме, як гэта часта здараецца, калі не ўлічваецца геапалітычны кантэкст. І натуральна, палітычныя працэсы ў Расіі, на жаль, маюць вельмі сур'ёзны ўплыў на нашу краіну, якую паставіў у такую глыбокую і небяспечную залежнасць Лукашэнка.
Аднак жа электаральныя сітуацыі ў Расіі і Беларусі — розныя. І ў развагах, якія мы ўсё часцей назіраем пра тое, ці будуць дэмакратычным светам прызнаныя вынікі выбараў у Расіі ці не будуць, ці пазбавіцца Пуцін міжнароднага прызнання, як гэта было з Лукашэнкам — у дачыненні да апошняга чамусьці зноў ужываецца прынцып электаральнага цыклу. Так, нібы яго бягучая нелегітымнасць можа як працягнуцца, так і абнуліцца ў выніку выбараў. І што гэта ў тым ліку можа залежаць ад таго, як свет адрэагуе на выбары ў Расіі. Але такая прывязка да расійскіх выбараў і паралелі з імі — недарэчныя.
Кейс Лукашэнкі ў кантэксце нелегітымнасці можна назваць у нейкай ступені нават штодзённым — пакідаючы, натуральна, за дужкамі ўвесь той тэрор і колькасць злачынстваў, якія ён здзяйсняў падчас кампаніі 2020 года і працягвае здзяйсняць дагэтуль.
Па сутнасці ў 2020 годзе ў Беларусі адбыліся перакульваючыя выбары (чаго, дарэчы, яшчэ ні разу не было ў Расіі). І калі мы кажам «перакульваючыя выбары», мы, вядома, не маем на ўвазе, што выбары 2020 года адпавядалі міжнародным стандартам, былі свабоднымі, праходзілі дэмакратычна і ва ўмовах справядлівай канкурэнцыі. Абсалютна не. Яны першапачаткова былі выбарамі з вялікай нацяжкай, бо праходзілі ў аўтарытарнай дзяржаве, ужо ва ўмовах нарастаючых з вясны рэпрэсій. На той момант ключавыя канкурэнты Лукашэнкі ўжо былі кінутыя за краты, у турмах зноў з'явіліся палітвязні, рэжым ужо пачынаў эскаляваць гвалт у дачыненні да мірных грамадзян, якія спрабуюць абараняць свае правы законнымі спосабамі.
Аднак дэмакратычным сілам і грамадзянскай супольнасці тым не менш атрымалася зрабіць дзве вельмі важныя рэчы:
Стварыць альтэрнатыўныя інструменты маніторынгу за выбарамі (платформы Голас і Зубр), з дапамогай якіх пасля ўдалося даказаць масавыя, грубыя фальсіфікацыі і рэальна палічыць галасы.
Нягледзячы на тое, што ключавыя канкурэнты Лукашэнкі загадзя былі кінутыя рэжымам у турмы, іх штабам удалося аб'яднацца і выставіць адзінага кандыдата — Святлану Ціханоўскую.
І хоць гэта адбылося ледзь не ў апошні момант, мабілізаваная і настроеная на дэмакратычныя перамены большасць беларускіх грамадзян актыўна ўцягнулася ў кампанію, Святлана Ціханоўская хутка сабрала дастатковую колькасць подпісаў, а затым выйграла выбары ў Лукашэнкі, што і ўдалося даказаць дзякуючы альтэрнатыўным платформам маніторынгу за выбарамі і падліку галасоў.
У выніку дэмакратычныя краіны не проста не прынялі сфальсіфікаваныя рэжымам Лукашэнкі вынікі выбараў, але і прызналі легітымнасць Святланы Ціханоўскай і, адпаведна, адмовілі ў прызнанні Аляксандру Лукашэнку. Далей ён ужо толькі пагаршаў сваё становішча, развязаўшы брутальныя і масавыя рэпрэсіі, захапіўшы самалёт, задаволіўшы міграцыйны крызіс і ў рэшце рэшт стаўшы саўдзельнікам вайны Расіі супраць Украіны.
Але вяртаючыся да пытання легітымнасці, прызнання — Лукашэнка, паўторым, страціў іх у выніку пройгрышу выбараў. І ён ужо не зможа аднавіць гэта за кошт новага электаральнага цыклу, бо з 2020 года Лукашэнка, які захапіў уладу сілай, з'яўляецца толькі ўзурпатарам, які не мае права праводзіць якія-небудзь электаральныя кампаніі.
Акрамя таго цяпер у Міжнародным крымінальным судзе ў Гаазе на Лукашэнку ляжыць падрыхтаваная камандай Народнага антыкрызіснага ўпраўлення камунікацыя паводле артыкула 15 Рымскага статута «Аб незаконнай дэпартацыі або перамяшчэнні ўкраінскіх дзяцей з акупаваных Расіяй тэрыторый у Беларусь». То бок у Лукашэнкі ёсць яшчэ і ўсе шанцы да «выбараў» 2025 года стаць вайсковым злачынцам з ордэрам на арышт ад МКС.
Гэта, бадай, адзінае прызнанне, на якое ён можа разлічваць.
Але, вядома, гэта не азначае, што мы спынімся толькі на гэтым і дамо Лукашэнку спакойна правесці сваё «свята культу» і рытуал «перавыбрання». Дэмакратычныя сілы, у тым ліку Народнае антыкрызіснае ўпраўленне, ужо праводзяць кансультацыі з мэтай выпрацаваць агульную кампанію да «выбараў» 2025 года.
І ў адрозненне ад так званага адзінага дня галасавання, які мы заклікалі ігнараваць і не марнаваць марна мабілізацыйны патэнцыял беларускага грамадства дзеля абсалютна нецікавай самому грамадству «электаральнай кампаніі» рэжыму — што беларусы і прадэманстравалі, не прыйшоўшы на ўчасткі — да 2025 года мы плануем падыходзіць інакш. Як менавіта — казаць пакуль заўчасна. Магу толькі сказаць, што наша каманда бачыць кампанію 2025 года актыўнай і нестандартнай — такой, якой яе наўрад ці хтосьці чакае, у тым ліку і сам рэжым Лукашэнкі.