Пошук па сайце

Прэс-сакратар НАУ, член КР Арцём Брухан у інтэрв'ю каналу «Белсат» Ці існуе «канфлікт інтарэсаў» у тым, каб прадстаўнік Аб’яднанага Пераходнага Кабінета быў сябрам Каардынацыйнай Рады — упаўнаважанай заслухоўваць справаздачы прадстаўнікоў Кабінета? Звернемся да прыкладу еўрапейскіх парламенцкіх рэспублік. Большасць іх міністраў, якія прадстаўляюць выканаўчую ўладу, — таксама члены парламента, органа заканадаўчай улады. Як і іншыя дэпутаты, яны выступаюць на паседжаннях і галасуюць па ключавых пытаннях краіны. Нікому не прыходзіць у галаву сказаць, што яны «самі сябе заслухоўваюць», у гэтым не бачыцца «канфлікт інтарэсаў». Калі такая практыка існуе ў большасці еўрапейскіх дэмакратый, на якія мы арыентуемся, чаму ёй няма месца ў нашай канфігурацыі? Тым больш, што адзіным прыкладам еўрапейскай дзяржавы, дзе міністр ніколі не з’яўляўся членам парламента, — лукашэнкаўская Беларусь. Каардынацыйная Рада, нават рэфармаваная, — не парламент у прамым сэнсе слова. Гэта платформа для дыскусій і абмеркавання ключавых пытанняў дэмакратычнага руху. Але сябры КР могуць і павінны даносіць пазіцыі сваіх структур, якія іх дэлегавалі. Гэта важна ў тым ліку для таго, каб падтрымліваць кантакт з людзьмі ў структурах, якія яшчэ знаходзяцца ў Беларусі.

Кіраўнік Народнага антыкрызіснага ўпраўлення (НАУ) і член Аб’яднанага пераходнага кабінета Павел Латушка сышоў з Каардынацыйнай рады. Асноўнай прычынай палітык называе нязгоду з магчымай зменай стратэгіі барацьбы з рэжымам Лукашэнкі. Але ў блізкім да Каардынацыйнай рады коле называюць і іншую прычыну — магчымасць увядзення абмежаванняў, пасля якіх Латушка вымушаны быў бы пакінуць «парламент» дэмсіл. Спыталі ў яго, што паўплывала на гэтае рашэнне і як палітык ацэньвае рэформу адной з першых структур дэмсіл, якія з’явіліся пасля жніўня 2020 года. — Вы казалі, што сышлі з Каардынацыйнай рады ў сувязі са зменай рэгламенту, магчымасцю прадстаўнікоў КР змяніць стратэгію барацьбы з рэжымам Лукашэнкі, у тым лiку адмовы ад стратэгіі санкцый. А таксама казалі, што «наступным разам паўстане пытанне, ці варта прыцягваць Лукашэнку да крымінальнай адказнасці, бо ставіцца пытанне, што трэба весці дыялог»… Удакладніце, калі ласка, размова ідзе пра нейкія намеры, прапісаныя ў праектах дакументаў ці заявах, альбо гэта пазіцыя асобных чальцоў КР? І што дакладна гэта за пазіцыя? — Па-першае, я з павагай стаўлюся да ўсіх калегаў з Каардынацыйнай рады, там шмат самаахвярных людзей і важных для дэмакратычнага руху пазаўрадавых арганізацый. Па-другое, я працягваю барацьбу, застаюся членам Аб’яднанага пераходнага кабінету і кіраўніком НАУ, і мы будзем працягваць рэалізацыю нашай стратэгіі. Сыход з Рады — гэта не мая асабістая справа, а публічны інструмент, каб звярнуць увагу на тое, што адбываецца напярэдадні прыняцця новага рэгламенту КР і якія рызыкі ў сувязі з гэтым паўстануць. Недасканалая і не зусім адкрытая працэдура фарміравання такога важнага інстытута, як КР, стварае рызыкі дыскусіі наконт таго, ці мае права яна быць прадстаўнічым органам грамадзянскай супольнасці. Спроба праз рэгламент (дакумент, дзе прапісаныя склад, асноўная роля і дзейнасць структуры. — Прым. рэд.) змяніць фактычна кансэнсус, які сёння існуе сярод галоўных інстытутаў дэмсіл Беларусі, — гэта таксама выклік, які можа прывесці да ўнутраных спрэчак. Бо ў праекце рэгламенту, распрацаваным вузкім колам людзей, прапісана, што КР з’яўляецца прадстаўнічым органам усіх дэмсіл. У тым жа праекце рэгламенту ўказана, што КР будзе мець права зацвярджаць стратэгію для ўсіх дэмсіл, стратэгічныя задачы для Кабінета і ўсіх палітычных інстытутаў, якія імкнуцца да палітычнага лідарства. Каардынацыйная рада таксама плануе прадстаўляць беларусаў на міжнароднай арэне. У гэтым выпадку ўзнікае праблема канкурэнцыі галасоў. І мой заклік да сяброў КР — не стварыць гэтай канфліктнай сітуацыі. Мы [члены КР з НАУ] неаднойчы прапаноўвалі сбалансаваць гэтую сістэму і ўзаемадзейнічаць. Я не казаў пра тое, што ўжо ёсць стратэгія ці ідзе праца над ёй. Таму той, хто спрабуе мне паставіць гэтыя закіды, проста падманвае людзей. Я казаў, што з публічнай камунікацыі вядучых членаў КР, якія імкнуцца яе узначаліць, мы чуем, што яны выступаюць супраць санкцый, супраць інструментаў ціску. «[Сыход з КР] звязаны не персанальна са мной, гэта звязана з падыходам, які можа ў канцы прывесці да змены стратэгіі дэмакратычных сіл Беларусі», — казаў Павел Латушка ў эфіры «Еўрарадыё». Пры гэтым наконт заявы Паўла Латушкі, што вядучыя члены КР выступаюць супраць санкцый, у самой арганiзацыі заяўлялi, што не прымалі ніякіх рашэнняў цi заяў на гэтую тэму. Гэта рызыка для агульна прынятай стратэгіі, пабудаванай на аснове трох патрабаванняў беларускага народа (яны вядомыя, і іх не трэба нагадваць). Такім чынам, мне было важна падкрэсліць, што рэформа КР стварае рызыку пераходу ад стратэгіі ціску да стратэгіі саступак рэжыму. І ствараецца яна праз праект рэгламенту Каардынацыйнай рады, праз які закладваецца спроба падпарадкаваць сабе асноўных удзельнікаў, у тым ліку і НАУ. — Ці можаце яшчэ раз удакладніць, які варыянт барацьбы з рэжымам Лукашэнкі вы бачыце найбольш эфектыўным? — Мы бачым, што на сёння значна павялічыліся знешнія фактары ціску, якія раней ніколі не прымяняліся адносна рэжыму Лукашэнкі. Ужо зараз мы бачым, што яны моцна трыгераць сістэму, пазбаўляюць яе рэсурсаў. Разам з антываенным настроем беларусаў яны ствараюць падставы для патэнцыяльнага сацыяльнага выбуху. Можа [ён адбудзецца] не сёння і не заўтра, але ў перспектыве. Гэта падстава для ліквідацыі рэжыму, бо калі гэтага не адбудзецца, Беларусь будзе змушана жыць у сітуацыі, у якой мы знаходзімся зараз. Мы лічым, што немагчыма адмовіцца ад гэтых інструментаў, калі за трыбунал над Лукашэнкам прагаласаваў Еўрапарламент, Парламенцкая асамблея Савету Еўропы, калі фактычна рэалізуецца гандлёвае эмбарга, калі шэраг краін прымае рэзалюцыі аб прызнанні КДБ і ГУБАЗіКа тэрарыстычнымі арганізацыямі. Нельга зараз адмаўляцца ад гэтых моцных інструментаў ціску, якія прывядуць — раней ці пазней — да выканання народных патрабаванняў, на падставе якіх і была створана КР. А што ўзамен іх? Аднабаковыя саступкі, перамоўная пазіцыя… А якая? Перагарнуць старонку? Я як дыпламат разумею, што, калі заходнія партнёры будуць чуць два мэсэджы: з аднаго боку — які прадстаўляе Кабінет, з другога — які патэнцыйна можа прадстаўляць Рада, — што яны выберуць? Хутчэй за ўсё, дыялог. Тады мы вернемся ў гісторыю, якая паўтаралася кожныя пяць гадоў. Беларусь цяпер па факце — акупаваная тэрыторыя, у нас знаходзяцца замежныя ваенныя часткі. Ці можам мы зараз адмовіцца ад барацьбы за незалежнасць? Нашы партызаны ў Мачулішчах учора паказалі, што [змяніць сітуацыю могуць] толькі дзеянні і моцны ціск. Я лічу, што нам трэба працягваць выкарыстоўваць тры інструменты. Гэта ўнутраны падпольны рух, стварэнне протаарміі, элементы якой закладваюцца ў складзе УСУ, трэці інструмент — міжнародны ціск на рэжым. — Стратэгія барацьбы, якую абралі і вядуць дэмсілы, працуе? — Гэта ўсё адносна і вельмі ацэначна. У нас няма выніку, на які мы разлічваем. Але я не пагаджуся з тым, што яна не працуе. Лукашэнка пастаянна адчувае моцны ціск — унутраны і знешні. Але ж немагчыма перавярнуць сітуацыю ў адзін момант. Таму НАУ лічыць, што трэба аб’яднацца па гэтых трох галоўных накірунках і сілы накіраваць на гэта. Рэзалюцыі Еўрапарламента і ПАСЕ не валяцца з неба, не з’яўляюцца проста так і рэзалюцыі чэшскага ці літоўскага парламентаў. Гэта праца тых інстытутаў, якія працуюць сёння. Усё гэта рэжым адчувае, і гэта стварае пагрозы для яго. Галоўнае, каб мы перайшлі ў сітуацыю, калі гэтая пагроза будзе настолькі моцнай, што прывядзе да зрухаў і змен у Беларусі. — Усё ж ад часткі беларусаў можна пачуць, что робіцца недастаткова. Калі б да вас прыйшлі з такімі заявамі, што б вы адказалі? — Згодны. Заўсёды недастаткова, бо няма пакуль таго выніку, на які мы разлічваем. Але адна справа — казаць такое і крытыкаваць, стоячы ўбаку, і іншая — далучацца да дзеянняў. Я заўсёды адкрыты да крытыкі як з боку калег у КС, так і з боку СМІ. Гэта нармальна, але ў гэтай сітуацыі важна паказваць максімальна шырокае адзінства. Ёсць пагроза, што гэтае адзінства можа даць шчыліну. Зараз, на мой пункт гледжання, ствараецца пагроза змены стратэгіі. Я бачу такую камунікацыю — публічную і непублічную. Гэта можа прывесці да сітуацыі, калі хтосьці будзе імкнуцца дамовіцца з Лукашэнкам, а мы з другога боку будзем цягнуць яго ў міжнародны трыбунал у Гаагу. Ці такія моцныя супярэчнасці дапамогуць нам дасягнуць мэты? Думаю, што не. — Ёсць версія, што ваш сыход з Каардынацыйнай рады — гэта крок на апярэджанне ў сувязі з галасаваннем аб немагчымасці сумяшчэння некалькіх пазіцый у розных структурах дэмсіл. Гэта так? — Не буду пярэчыць, гэта адзін з элементаў майго кроку. Але галоўнае — не персаналізацыя лёсу Паўла Латушкі. Мы не раздаём і не займаем пасады, мы атрымліваем крымінальныя справы. Менавіта сёння абвясцілі, што ў адносінах Латушкі, Ціханоўскай і іншых калег запрасілі да 19 гадоў пазбаўлення волі. Я меў сустрэчу з вузкай групай распрацоўшчыкаў першай рэдакцыі рэгламенту КР, якія прапанавалі не дапусціць магчымасці адначасовага членства прадстаўніка Кабінета ў КР. Я ім прывёў прыклад: калі мы паглядзім тэлевізар у Польшчы, то пабачым, што ў Сейме сядзіць прэм’ер-міністар, які адначасова з’яўляецца дэпутатам, а таксама віцэ-прэм'ер, які з’яўляецца кіраўніком лідыруючай партыі і адначасова дэпутатам, міністар замежных спраў. Тое самае ў Літве. Бо парламенцкая рэспубліка будуецца па прынцыпе, што калі абіраецца парламент, то ён фарміруе ўрад, які мае даволі добрую камунікацыю з ім. Мая прапанова ў тым, што лепш запрасіць усіх чальцоў Кабінета ў склад Каардынацыйнай рады і, наадварот, прадстаўніка КР зрабіць членам Кабінета. Тады ' мы пабудуем сувязі і больш скаардынуемся. Бо калі будзе крытычны момант, калі нам трэба будзе прымаць вельмі хутка важныя палітычныя рашэнні, ці нам патрэбны такія сувязі і каардынацыя дзеянняў? Напэўна, патрэбны. Але мне падаецца, што группа асоб вырашыла, што яны маюць іншую стратэгію і хочуць змяніць цэнтар палітычных сіл. Гэта не адпавядае маёй стратэгіі, як і маёй каманды, і майму падыходу як прадстаўніка ў Кабінеце. Пытанне не было ў тым, каб Латушку выключыць, гэта працэдурнае галасаванне (па непацверджанай афіцыйна інфармацыі, у КР могуць увесці абмежаванне, што члены Аб’яднанага пераходнага кабінета не могуць уваходзіць у склад Рады. — Прым. рэд.), але так сталася, што толькі адзін з членаў Кабінета з’яўляецца сябрам КР, то-бок я. І гэта пры тым, што пры першым складзе КР я набраў найбольшую колькасць галасоў і быў абраны ў прэзыдыум. Я ніколі не прэтэндаваў на тое, каб быць кіраўніком Рады, бо для мяне галоўнае не пасады. Але ж я казаў, што Лукашэнка будзе выносіць прысуд за дзейнасць у КР, а яе чальцы адначасова пазбавяць мяне членства ў ёй. Ці з’яўляецца гэта правільным нават з маральнага пункту гледжання? Трохі незразумела, ці мы партнёры, ці мы разумеем, што вядзём барацьбу супраць аднаго ворага. Але гэта мой прыватны кавалачак ацэнкі, ён не мае ніякага дачынення да таго, што я казаў вышэй, бо галоўнае — гэта агульная справа. Калі Латушка і сябры НАУ — не члены КР, я разумею, што наступны этап — ставіцца задача выключыць з Кабінета працэдурай неўзгаднення мяне як яго члена. І я апынаюся ў сітуацыі, калі буду проста кіраўніком НАУ. Ці змагу я эфектыўна рэалізаваць тую стратэгію, пра якую казаў вышэй? Думаю, што мне будзе значна цяжэй, як і камандзе НАУ. Значыць, ідзе доўгатэрміновая мэтанакіраваная гульня. І мы бачым гэтую стратэгію: трэба прыбраць з КР і Кабінета менавіта тых, хто выступае за актыўную пазіцыю супраць рэжыму. Падкрэслю: гэта прагноз, які я бачу як палітык і які бачыць мая каманда. Важна не губляць час на працэсы, а накіраваць усе сілы на вынік. Няма праблемы ў тым, што КР будзе пытацца ажыццяўляць публічны ціск, накіроўваць запыты ў Кабінет. Гэта нармальна, але дамінаваць адзін над другім — такі падыход, які патэнцыйна стварае канфліктнасць. Яшчэ адно маё пытанне як юрыста, як можна пазбавіць мандата дэпутата, які ўжо абраны. Я быў абраны ў першы склад КР страйкамам Купалаўскага тэатра, які пісьмова пацвердзіў мае паўнамоцтвы, і зараз мой мандат пацверджаны ў новым складзе КР. Тым больш працэдурай пераходу з першага складу ў другі не была абумоўлена наяўнасць альбо адсутнасць членства ў Кабінеце. Пазбаўленне мандату проста не адпавядае прынцыпам права. — Ці можа КР уплываць на дзейнасць Кабінета і ці вялікае яго прадстаўніцтва ў міжнародных адносінах? — Узнікае пытанне прадстаўніцтва Каардынацыйнай рады альбо працэдуры яе фарміравання: ці яна можа быць прынята і ацэнена як абсалютна празрыстая і прадстаўнічая, ці ведаем мы членаў КР, ці мы ведалі іх праграмы. Частка членаў Рады не падае свае імёны і прозвішчы. Гэта зразумела з прынцыпаў бяспекі. Але ці можа быць такая сітуацыя, што за прыняцце рашэнняў па стратэгіі альбо адносна выключэння і ўключэння кагосьці ў КР галасуюць людзі, якія нам невядомыя. Усе ведаюць пазіцыю Паўла Латушкі і НАУ — яна публічная, але я не ведаю пазіцыю гэтых людзей, не ведаю нават іх імёнаў і прозвішчаў. Што датычыцца міжнароднай арэны, то Каардынацыйная рада — гэта прызнаны орган і мае права прадстаўляць Беларусь. Але тут узнікае пытанне, што гэта было датычна першага складу КР, у падтрымку якога на платформе «Голас» было аддадзена 500 тысяч галасоў. Ці магчыма сёння правесці такое апытанне? Давайце правядзём. Мы ўсе сёння знаходзімся ў нестандартнай сітуацыі. Такія ж самыя прэтэнзіі можна паставіць і да КР, і да Кабінета. Таму тым больш ці можам мы казаць, што хтосьці больш важны, а нехта — менш. Давайце тады дамаўляцца і будаваць узаемаадносіны — ствараць адзіны моцны кулак для супрацьдзеяння рэжыму і змены сітуацыі ў Беларусі.

Юрысты і дыпламаты каманды прадстаўніка Аб’яднанага Пераходнага Кабінета па транзіце ўлады i Народнага Антыкрызіснага Упраўлення падрыхтавалі матэрыял, у якім разважаюць пра пытанне і дапамагаюць разабрацца ў тэме Першы варыянт — прызнанне Беларусі спонсарам тэрарызму. Такое прызнанне можа адбывацца па аналогіі з прынятай рэзалюцыяй польскага Сейма ад 14 снежня 2022 года ў дачыненні да Расіі. Так, у дакуменце сказана: «Сойм Рэспублікі Польшча прызнае Расійскую Федэрацыю дзяржавай, якая падтрымлівае тэрарызм і выкарыстоўвае тэрарыстычныя меры». Што прызнана падставай для такой рэзалюцыі? «Расія сістэматычна парушае правы чалавека, міжнароднае права і Статут Арганізацыі Абʼяднаных Нацый, а таксама шэраг іншых абавязкаў»; «нападае на тэрыторыі іншых краін, здзяйсняе ўзброеныя напады, ваенныя злачынствы і генацыд»; «ажыццяўляе варожыя дзеянні эканамічнай дзейнасці, у прыватнасці ў галіне энергетыкі»; нясе «прамую адказнасць за крушэнне рэйса Малазійскіх авіяліній (MH17) у ліпені 2014 года. «Бестыяльная і незаконная агрэсія Расійскай Федэрацыі супраць Украіны працягваецца. Расейскія вайскоўцы праводзяць тэракты па ўсёй тэрыторыі захопленай краіны, у выніку якіх загінулі тысячы людзей, у тым ліку шмат дзяцей. Расейская Федэрацыя і яе ўзброеныя структуры і фармаванні здзяйсняюць акты тэрору супраць абʼектаў грамадзянскай інфраструктуры, масавыя расстрэлы і выкраданні людзей, сексуальны гвалт і катаванні, адрыў дзяцей ад семʼяў з мэтай іх русіфікацыі, масавыя дэпартацыі насельніцтва, прымусовы заклік грамадзян Украіны ў склад расейскіх узброеных сіл, разрабаванне маёмасці», — гаворыцца ў тэксце рэзалюцыі Сейма Польшчы. Але на якой падставе краінай-спонсарам тэрарызму можа быць прызнана лукашэнкаўская Беларусь? На той падставе, што, як і Пуцін, беларускі дыктатар: сістэматычна парушае правы чалавека, міжнароднае права і Статут Арганізацыі Абʼяднаных Нацый (што выяўлена ў крымінальным пераследзе грамадзян Беларусі за палітычныя погляды, катаванні ў шыза і турмах), а таксама шэраг іншых абавязкаў; здзейсніў праз КДБ акт авіяцыйнага пірацтва і захопу чалавека, паўтара года тэрарызуе Еўрапейскі звяз міграцыйным крызісам, выкарыстоўваючы замежных асоб, якія знаходзяцца ва ўразлівым становішчы, для ціску на ЕЗ; як гаварылася раней, зʼяўляецца саўдзельнікам агрэсіі на баку Расіі супраць Украіны (Беларусь прызнана суагрэсарам у канфлікце ў рэзалюцыі ПАСЕ № 2482 ад 26 студзеня 2023 года); надаў насуперак жаданням народу Беларусі тэрыторыю замежнай арміі для захопніцкага ўварвання ва Украіну, ажыццяўляе дапамогу арміі краіны, якая выкарыстоўвае тэрарыстычныя метады шляхам размяшчэння яе зброі і сродкаў вядзення вайны на сваёй тэрыторыі (уключаючы тэхнічнае абслугоўванне), а таксама перадае ўласнае ўзбраенне для выкарыстання ў мэтах здзяйснення Расеяй актаў тэрору. Як мы казалі раней, другім варыянтам даць абʼектыўную міжнародна прызнаную прававую адзнаку дзеянням рэжыму Лукашэнкі, паводле Жэнеўскай дэкларацыі аб тэрарызме ад 29 траўня 1987 года, магло б стаць прызнанне дзеянняў яго рэжыму дзяржаўным тэрарызмам. Якія падставы для гэтага? практыка паліцэйскай дзяржавы супраць уласнага народу з мэтай дамінавання праз страх шляхам сачэння, зрыву групавых сходаў, кантролю над сродкамі масавай інфармацыі, збівання, катаванняў, ілжывых і масавых арыштаў, ілжывых абвінавачванняў і чутак, паказальных судовых працэсаў, забойстваў, пакаранняў смерцю без належнага судовага разгляду; ваенныя манеўры або гульні, якія праводзяцца адной дзяржавай паблізу іншай дзяржавы з мэтай пагрозы палітычнай незалежнасці або тэрытарыяльнай цэласнасці гэтай іншай дзяржавы; кампаніі дэзынфармацыі, якія праводзяцца дзяржавай з мэтай дэстабілізацыі іншай дзяржавы або стварэння грамадскай падтрымкі эканамічнай, палітычнай або ваеннай сілы або запалохвання, накіраваных супраць іншай дзяржавы; продаж зброі, якая падтрымлівае працяг рэгіянальных войнаў і тармозіць пошук палітычных рашэнняў міжнародных спрэчак; адмена грамадзянскіх правоў, грамадзянскіх свабод, канстытуцыйнай абароны і вяршэнства закона пад падставай нібы барацьбы з тэрарызмам. Але навошта ўсё гэта трэба? Прызнанне Беларусі як краіны, якая падтрымлівае тэрарызм, або прызнанне дзеянняў рэжыму Лукашэнкі як дзяржаўнага тэрарызму — выключна палітычнае рашэнне, якое можа быць ініцыяванае па прапанове дэпутатаў Сейма, напрыклад дэпутатаў, якія падтрымліваюць дэмакратычныя сілы. 8 лютага з нагоды 160-годдзя Студзеньскага паўстання, Сенатам будзе прынятая рэзалюцыя, якая ўключае палажэнні па Беларусі. Аднак прыняцце такой рэзалюцыі - гэта прававы падзел рэжыму Лукашэнкі і беларускага народу, падтрымка грамадзянскай супольнасці Беларусі і, што важна, падстава для ўрада Польшчы па ўзмацненні санкцыйнага ціску на дыктатарскі рэжым. Адпаведныя палітычныя рашэнні нацыянальных парламентаў краін ЕЗ адыграюць важную ролю ў міжнароднай ізаляцыі рэжыму Лукашэнкі, спыненні яго фінансавання з замежных крыніц, стварэнні перадумоў для пачатку незалежнага міжнароднага расследавання ўчыненых злачынстваў і парушэнняў правоў чалавека.

Судзячы па раскладзе мерапрыемстваў на сайце Савета Еўрапейскага саюза, 22 лютага чакаецца разгляд новых санкцый супраць рэжыму Лукашэнкі Судзячы па раскладзе мерапрыемстваў на сайце Савета Еўрапейскага саюза, 22 лютага чакаецца разгляд новых санкцый супраць рэжыму Лукашэнкі. Рашэнні, якія будуць прынятыя, стануць своеасаблівай праверкай для ЕС — бо менавіта ў гэтым новым санкцыйным пакеце з-пад санкцый можа быць выведзена беларуская калійная галіна, адна з ключавых экспартных галін для рэжыму Лукашэнкі. А значыць — для яго можа зноў адкрыцца велізарны фінансавы паток ад продажу калію. Струмень, жыццёва неабходны рэжыму Лукашэнкі для захавання ўлады ў Беларусі, а значыць і працягу саўдзелу ў вайне супраць Украіны на баку Расіі. Ці гатовы ЕС зрабіць Лукашэнку такі падарунак — разумеючы, што зрабіўшы яго, Еўропа праваліць уласную праверку сваім жа каштоўнасцям? Пачнем з таго, што любая дыктатура — гэта вельмі неэфектыўная сістэма з пункту гледжання эканомікі. Галоўныя «крыніцы ўлады», якія дапамагаюць такім сістэмам выжываць — гэта, па-першае, прыродныя рэсурсы, якія дазваляюць дыктатарам карміць свае мафіёзныя кланы, і, па-другое, дапамога звонку ад такіх жа дыктатарскіх рэжымаў-саюзнікаў. Калі цэны на нафту пайшлі ўніз, захістаўся Савецкі Саюз, які здаваўся такім непарушным. А як толькі дапамога адтуль перастала ісці шчодрым патокам у краіны сацыялістычнага блока, яны таксама хутка пазбавіліся мясцовых дыктатарскіх рэжымаў. Прычым ад неэфектыўнай сістэмы сталі актыўна пазбаўляцца і людзі, якія былі яе галоўнымі выгадаатрымальнікамі - чыноўнікі і кіраўнікі прадпрыемстваў. І краіны былога сацыялістычнага лагера — гэта не адзіны гістарычны прыклад. Рэжым Лукашэнкі для гэтай схемы не зьяўляецца выключэннем. Так, звонку яго вось ужо амаль 30 гадоў падсілкоўвае Расія, дапамагаючы дыктатару ўтрымліваць уладу. Бо менавіта яго рэжым з’яўляецца для Расіі гарантыяй утрымання Беларусі ў сферы свайго ўплыву, утрымання яе ўнутры «рускага свету». Што да 2022 года фактычна ператварыла Беларусь у расійскую калонію і ваенны плацдарм для нападу на Украіну. Уласнымі ж сыравіннымі багаццямі, якія ўсе гэтыя гады давалі Лукашэнку рэсурсы для ўтрымання ўлады, былі нафтапрадукты і калій — галіны, цалкам падкантрольныя яго картэлю і прадукцыя якіх складала аснову экспарту і асабістага ўзбагачэння. Цяпер надышоў той момант, калі з прычыны ўжо ўведзеных санкцый гэтыя фактары перастаюць працаваць. Расія — галоўны донар рэжыму Лукашэнкі - сама апынулася пад санкцыямі і вядзе знясільваючую для сваёй эканомікі вайну. Вольных сродкаў для кармлення свайго ручнога дыктатара ў яе ўсё менш і менш. Традыцыйныя ж сыравінныя рэсурсы, якія стваралі матэрыяльную базу для мафіёзнай сістэмы Лукашэнкі, таксама знаходзяцца пад санкцыямі. І, каб там не казаў сам Лукашэнка і ягоныя падручныя, гэтыя санкцыі сапраўды працуюць. Нават нягледзячы на ўсе спробы іхняга абыходу. Возьмем ключавую для рэжыму Лукашэнкі сферу здабычы і перапрацоўкі калію. Пад уздзеяннем санкцый вытворчасць калію ўпала на 60%, экспарт — на 50%. Беларускі калій практычна сышоў з рынку ЗША (раней быў на трэцім месцы пасля Канады і Расіі), а таксама Еўрасаюза. Значна знізіліся пастаўкі найбуйнейшым спажыўцам беларускага калію ў свеце — Індыі і Бразіліі. Не ўяўляецца магчымым і істотна нарасціць пастаўкі ў Кітай — чыста з-за фізічных абмежаванняў па нагрузцы на транспартную сістэму. Тая ж чыгунка можа перавезці абмежаваны аб’ём прадукцыі - і гэта з улікам таго, што існуюць іншыя таварныя пазіцыі, якія таксама перамяшчаюцца такім спосабам. Аналагічная сітуацыя датычыцца і расійскіх партоў, якія маюць абмежаваныя магчымасці для загрузкі, а прыярытэтам там усё ж такі карыстаюцца расійскія, а ніяк не беларускія, пастаўшчыкі. З-за санкцый згарнуліся і ўсе інвестыцыйныя праекты рэжыму, якія дазвалялі нарасціць фізічныя аб’ёмы здабычы калію. У адносінах да будаўніцтва таго ж Нежынскага горна-абагачальнага камбіната (непасрэдна звязанага з расійскім алігархам, сябрам і адным з «кашалькоў» Лукашэнкі Міхаілам Гуцэрыевым) з-за пагрозы другасных санкцый была прыпынена крэдытная лінія КНР. Як бы дыктатар не выхваляўся сваім сяброўствам з Кітаем, апошні ўсё ж пераследуе свае прагматычныя інтарэсы і не збіраецца дзеля Лукашэнкі абвастраць свае адносіны з Захадам. Таму зняцце санкцый у калійнай сферы — з’яўляецца сёння адным з асноўных напрамкаў для лабістаў рэжыму Лукашэнкі. Ключавым іх аргументам з’яўляецца тое, што сыход з рынку Беларуськалія і іншых кампаній, якія здабываюць і перапрацоўваюць калій з Беларусі, нібыта негатыўна ўплывае на сусветны рынак харчавання. Паўтарае за імі і Крэмль, у якога ўсё менш грошай каб утрымліваць Лукашэнку. Вуснамі Марыі Захаравай — афіцыйнага прадстаўніка расійскага МЗС — Расія адкрыта загаварыла аб неабходнасці адмены санкцый на ўгнаенні, якія, па словах Захаравай, «падрываюць харчовую бяспеку ў свеце». Аднак, ці так усё на самой справе? Вядома ж не. Сярэдняе значэнне сусветнага індэкса харчовых цэн зніжаецца дзесяты месяц запар, сусветныя цэны на адну з ключавых збожжавых культур — пшаніцу — таксама падаюць трэці месяц запар. Не растуць цэны і на самі ўгнаенні. І аптовыя цэны тут — не паказчык, а толькі каціроўкі, якія даўно не абнаўляліся. Бо калі мы паглядзім на рознічныя цэны для сельгасвытворцаў, якія ачышчаны ад спекулянтаў - мы ўбачым, што сярэдняя рознічная цана калію падала з канца кастрычніка 2021 г. Расійскі калій, які канкуруе на рынку з беларускім, хоць і не знаходзіцца пад санкцыямі, аднак ягоны продаж у ЕС абмежаваны квотамі. Гэта не дазваляе Расіі ні нарошчваць выпуск уласнай прадукцыі, ні ажыццяўляць рээкспарт беларускага калію — то бок дапамагаць Лукашэнку абыходзіць санкцыі. Не б’юць санкцыі ў калійнай сферы і па простых людзях у Беларусі, як гэта спрабуе давесці рэжымная прапаганда. Акрамя IT-сферы і сферы фінансаў, да самых высокапрыбытковых галін беларускай эканомікі адносіцца горназдабыўчая прамысловасць. Наколькі можна меркаваць нават па адкрытых крыніцах, шахцёры Беларуськалія ў снежні 2022 года, гэта значыць ужо ва ўмовах санкцый, у сярэднім атрымлівалі больш, чым айцішнікі. Прычына таму, вядома, крыецца не ў поспехах калійнай галіны — а ў страху рэжыму, які з усіх сіл спрабуе не дапусціць сацыяльнага выбуху. Шахцёры, якія стукаюць каскамі ў цэнтры Салігорска, а тым больш Мінска — жахлівы сон Лукашэнкі. Такім чынам, наратывы лабістаў аб нарастанні ў свеце праблем з харчаваннем і шкодзе санкцый для простага народа разбіваюцца аб канкрэтныя факты. А што ж застаецца? Застаецца праўда аб тым, што санкцыямі ствараюцца ўмовы менавіта для разбурэння мафіёзнай сістэмы, выбудаванай Лукашэнкам, скарачаюцца магчымасці для карупцыйных даходаў, шэрых схемаў і фінансавых патокаў, на якіх сядзяць дыктатар і яго атачэнне. І за кошт якіх яны фінансуюць свой саўдзел у вайне супраць Украіны. Але зараз як ніколі гэтая сістэма знаходзіцца пад пагрозай краху. Менавіта таму, што санкцыі, нягледзячы на ўсе намаганні лабістаў Лукашэнкі, пакуль не знятыя. І Лукашэнка, і яго атачэнне, і Расія выдатна разумеюць, што калі зняць санкцыі не атрымаецца, а новыя санкцыі супраць рэжыму Лукашэнкі будуць гарманізаваныя з санкцыямі ў дачыненні да Расіі, але без выняткаў для калія — лукашысцкая сістэма можа не выстаяць. Але справа не толькі ў гэтым. Санкцыі супраць рэжыму Лукашэнкі - гэта дэ-факта санкцыі супраць Расіі, бо Крэмль вымушаны марнаваць усё больш і больш сродкаў на ўтрыманне і захаванне сваёй марыянеткі ва ўладзе ў Беларусі. Бо Беларусь пры лукашызме — гэта інструмент Расіі для арганізацыі палітычных і ваенных правакацый, для прамой ваеннай агрэсіі. Гэта хаб па вытворчасці ўзбраенняў, палігон для навучання салдат і плацдарм для вайны з Украінай. Зняць санкцыі з беларускага калію — вызваліць для Расіі вялізныя рэсурсы, якія сёння яна вымушана расходаваць на рэжым Лукашэнкі. Гэта значыць фінансава дапамагчы абодвум агрэсарам. Акрамя таго — і гэта таксама вельмі важна — Беларусь патрэбная Крамлю як афшор для абыходу санкцый, які ўзнік якраз з-за таго, што да гэтага часу санкцыі ў дачыненні да Расіі і Беларусі не гарманізаваныя. І гэтага Масква таксама вельмі баіцца. А значыць, здымаючы санкцыі з дыктатара, Захад ніякім чынам не аддзеліць і не аддаліць Лукашэнку ад Расіі, а наадварот прафінансуе гэты тандэм і аблягчае яму ўмовы для вядзення вайны. Атрымаўшы рэсурсы ад продажу таго ж калію, Лукашэнка зможа яшчэ больш эфектыўна ставіць прамысловасць рэспублікі на ваенныя рэйкі, арганізоўваць для расійскага войска вытворчасць самалётаў, у чым ён сам адкрыта прызнаўся на апошняй сустрэчы з Пуціным, вытворчасць ракетных сістэм і дронаў сумесна з Іранам і г. д. Прасцей кажучы, за даляры і еўра, атрыманыя ад еўрапейскіх і амерыканскіх фермераў у лік аплаты ўгнаенняў, Лукашэнка зможа стварыць машыны для забойства мірных украінскіх грамадзян. І калі з інтарэсамі Лукашэнкі і Пуціна ў пытанні зняцця санкцый усё вельмі зразумела, то без адказу застаюцца іншыя пытанні: Хто і чаму зацікаўлены ў захаванні рэжыму Лукашэнкі і фінансаванні вайны калійнымі грашыма на Захадзе? Хто так актыўна абараняе інтарэсы двух ваенных агрэсараў, прыкрываючыся фальшывымі тэзамі аб харчовай бяспецы і інтарэсамі «простых людзей»? Хто гэтыя лабісты, якія імкнуцца вывесці сваіх патронаў з-пад смяротнага ўдару — і чаму да іх прыслухоўваюцца? У той час, як менавіта зараз трэба наадварот максымізаваць ціск на агрэсараў - гарманізаваць санкцыі ў дачыненні да рэжыму Лукашэнкі і Расіі, прыкрыць кантрабандныя схемы і не даць зняць санкцыі з ключавых галін для функцыянавання іх рэсурсных картэляў. Бо менавіта ў тым і заключаецца мэта па-сапраўднаму эфектыўных санкцый. І санкцыі ў дачыненні да беларускага калію ў гэтым сэнсе вельмі эфектыўныя. Але выглядае, што камусці на Захадзе іх эфектыўнасць вельмі не падабаецца… 22 лютага 2023 года пакажа, наколькі гэта лобі - лобі дыктатараў і ваенных агрэсараў - моцнае і здольнае ўплываць на санкцыйную палітыку Еўрасаюза. Прама зараз, стоячы ў «калійнага Рубікона» Лукашэнкі, Еўропа робіць свой выбар. І ставіць сваю рэпутацыю на кон.

У прамым эфіры «Euroradio-Live» Павел Латушка заявіў аб сыходзе з Каардынацыйнай рады Мной прынята рашэнне выйсці са складу Каардынацыйнай рады. Адразу хачу сказаць, што я працягваю барацьбу, каб не было нейкіх думак, што «Латушка прыняў рашэнне завяршыць барацьбу». Не. Я працягваю барацьбу. У Каардынацыйнай радзе плануецца прыняцце рэгламенту, галасаванне пачнецца ў нядзелю і працягнецца 24 гадзіны. Праект новага рэгламенту КС прадугледжвае працэдурны падыход, які прывядзе да выключэння з Каардынацыйнай рады мяне і сябраў каманды НАУ, якія працуюць на Аб'яднаны Пераходны Кабінет Беларусі. Каманда НАУ рэалізуе стратэгію ціску на рэжым Лукашэнкі (санкцыі, крымінальная адказнасць, міжнародная ізаляцыя). Таму заяўляю пра свой сыход зараз, бо няправільна было б зрабіць гэта падчас распачатага галасавання. Усё, што адбываецца зараз у КС, можа прывесці да аднаўлення крызісу паміж палітычнымі інстытутамі і пераходу яго на больш высокі ўзровень. Мы не павінны ісці шляхам унутранай барацьбы. Цяпер у нас ёсць два ворага: рэжым Лукашэнкі і акупант — Расійская Федэрацыя. Калі мы пяройдзем у сітуацыю, калі будзем займацца ўнутранымі спрэчкамі і палітычным перацягваннем каната — мы будзем губляць рэсурс і рабіць выгляд, што вядзем барацьбу. Але ці будзем мы ісці да нашай мэты? Мной прынятае дадзенае рашэньне не па асабістых прычынах, а з-за разуменьня таго, што існуе пагроза зьмены стратэгіі дэмакратычных сілаў з пераходам ад ціску на рэжым да пазыцыі «настаў час дамаўляцца з Лукашэнкам», а значыць паўтарыць той сцэнар, які адбываўся кожныя 5 гадоў. гадоў у нашай краіне. Я не магу дараваць Лукашэнку тыя злачынствы, якія ён здзейсніў і працягвае здзяйсняць. Самае галоўнае для мяне - свабодная і незалежная Беларусь. Поўная версія эфіру на канале «Euroradio-Live»

За што «суддзі» рэжыму Лукашэнкі знаходзяцца пад санкцыямі? «Суддзі», уключаныя ў санкцыйныя спісы, нясуць асаблівую адказнасць за злачынствы супраць чалавечнасці, паколькі, будучы прафесійнымі юрыстамі, яны цалкам усведамляюць злачынны характар свайго ўдзелу ў шырокамаштабных і сістэмных рэпрэсіях супраць грамадзянскай супольнасці Беларусі. Іх роля аналагічная ролі «троек» часоў сталінскіх рэпрэсій. Спіс будзе служыць падставай для пераследу ўключаных у яго «суддзяў» у адпаведнасці з універсальнай юрысдыкцыяй і прымянення да іх іншых санкцый. Сёння мы хочам расказаць пра трох «суддзяў» рэжыму, якія знаходзяцца пад санкцыямі Еўрапейскага саюза. Доля Мікалай Іванавіч Мікалай Доля — «суддзя» Гомельскага абласнога суда. На гэтай пасадзе ён нясе адказнасць за вынясенне незаконных прысудаў Сяргею Ціханоўскаму, Арцёму Сакаву, Дзмітрыю Папову, Ігару Лосіку, Уладзіміру Ціхановічу і Мікалаю Статкевічу. Ён спрыяў адвольнаму затрыманню Сяргея Ціханоўскага, як пазначана ў справаздачы Рабочай групы Рады па правах чалавека па адвольных затрыманнях. Карсюк Дзмітрый Сяргеевіч У якасці «суддзі» Суда Цэнтральнага раёна горада Мінска Дзмітрый Карсюк нясе адказнасць за шматлікія палітычна матываваныя рашэнні супраць мірных дэманстрантаў, у прыватнасці, вынясенне прысуду Ягору Вяршыніну, Паўлу Лукаянаву, Арцёму Саковічу і Мікалаю Шаметаву, якія прызнаныя палітычнымі зняволенымі. Ён прыгаворваў людзей да калоніі строгага рэжыму, турмы і хатняга арышту за ўдзел у мірных акцыях пратэсту, публікацыі ў сацыяльных сетках, выкарыстанне бел-чырвона-белага сцяга Беларусі і іншыя праявы грамадзянскіх свабод. Сакалоўская Ганна Міхайлаўна У якасці «суддзі» Вярхоўнага Суда Рэспублікі Беларусь Ганна Сакалоўская нясе адказнасць за палітычна матываванае рашэнне аб ліквідацыі Беларускага ПЭН-цэнтра. Яна таксама нясе адказнасць за палітычна матываванае рашэнне, якое прывяло да ліквідацыі Беларускага Хельсінкскага камітэта (БХК), паколькі 2 верасня 2021 года яна адхіліла скаргу БХК на папярэджанне, вынесенае БХК Міністэрствам юстыцыі Беларусі. Гэтыя «суддзі» нясуць адказнасць за сур’ёзныя парушэнні правоў чалавека і законнасці, а таксама за прыгнечанне грамадзянскай супольнасці і дэмакратычнай апазіцыі.

Кіраўнік НАУ Павел Латушка расказаў у калонцы для MOST расказаў пра этнічных беларусаў на Падляшшы, якія мерапрыемствы яны ладзілі ў бытнасць Паўла Паўлавіча консулам у Беластоку, і як не забываюцца на тое, што яны беларусы, хоць і жывуць у Польшчы. Памятаю, у 1996-м годзе, калі пачынаў сваю працу віцэ-консулам генконсульства Беларусі ў Беластоку, у мяне адбылася сустрэча з братамі Антонам і Яўгенам Мірановічамі. Памятаю, што ў той нашай сустрэчы ўдзельнічаў яшчэ Алег Латышонак — сёння старшыня Беларускага Гістарычнага Таварыства, якое дзейнічае ў Беластоку. Усе яны — вядомыя прадстаўнікі беларускай этнічнай меншасці, якая пражывае ў Польшчы. Памятаю, як Яўген Мірановіч тады мне сказаў: «Ніколі не называйце беларусаў, якія жывуць у Польшчы, “дыяспарай”». «Дыяспара» — гэта тыя, хто выехаў за межы краіны свайго грамадзянства ў іншую дзяржаву і прымае рашэнне далей жыць там — па розных прычынах. Сёння, як разумеем, прычыны гэтыя для беларусаў звязаныя ў асноўным з пераследам на тэрыторыі дзяржавы свайго грамадзянства — Беларусі. Беларусы, якія пастаянна пражываюць у Польшчы, — гэта грамадзяне Польшчы, якія нарадзіліся на тэрыторыі краіны і жывуць у ёй стагоддзямі — з пакалення ў пакаленне. Але, нягледзячы на гэтае адрозненне, значна больш рэчаў нас аб’ядноўвае. І першае, што я хацеў бы згадаць, — стаўленне да беларускай нацыі, часткай якой па-ранейшаму адчуваюць сябе як беларусы дыяспары, так і прадстаўнікі беларускай этнічнай меншасці. І тыя, і іншыя хочуць, каб Беларусь была незалежнай, свабоднай і дэмакратычнай. Нас усіх аб’ядноўвае павага да беларускай культуры і нацыянальнай мовы. Каб лепш зразумець, што з сябе прадстаўляе беларуская этнічная меншасць у Польшчы, дастаткова з мая па верасень наведаць некалькі фестываляў у гарадах і вёсках Беласточчыны, на якіх мне ў бытнасць працы консулам і Паслом даводзілася бываць шмат разоў: у Грудку, Бельску-Падляскім, Гайнаўцы, Нарэўцы і многіх, многіх іншых. Часам на працягу аднаго выхаднога дня можа праходзіць па некалькі фестываляў, дзе збіраюцца жыхары невялікіх вёсак, прыязджаюць людзі з суседніх вёсак і выступаюць беларускія калектывы. У 1990-я, у перыяд росквіту беларускай этнічнай меншасці ў Польшчы, такіх калектываў было каля 80-100 па ўсёй Беласточчыне. Вы можаце падпісацца на часопіс з назвай «Часопіс», таксама на тыднёвік беларусаў у Польшчы «Ніва» з больш чым шасцідзесяцігадовай гісторыяй існавання. Усе гэтыя гады выданне піша пра тое, чым жыве беларуская этнічная меншасць. Я б парэкамендаваў пабываць і ў звязаных з нашым этнасам гістарычных месцах — часта яны перакрыжоўваюцца з гісторыяй праваслаўнай царквы. Напрыклад, цікава прыехаць на Спас на Святую Гару Грабарка, наведаць Міжнародны фестываль царкоўнай музыкі ў Гайнаўцы або на Купалле зʼездзіць у Белавежу. Не самая радасная нагода, па якой на Беласточчыне цяпер жыве новая беларуская дыяспара, разам з тым яна адкрывае новыя ўнікальныя магчымасці: спазнаць велізарны пласт культурнага багацця, назапашанага за стагоддзі беларускай этнічнай меншасцю ў Польшчы. І ў той жа час самім прыўнесці «дабаўленую вартасць» у культуру беларусаў Польшчы, а значыць, узаемаабагаціцца. Сёння як ніколі важна адчуць і паказаць наша адзінства, нягледзячы на розніцу ў грамадзянствах і геаграфічныя адрозненні. Мы належым да каранёў аднаго цудоўнага дрэва — беларускага этнасу. Гэта цячэ ў нашых жылах, жыве ў любові і павазе да нашай мовы, нашай гісторыі, традыцый, у веры ў нашу агульную будучыню. Таму так важна беларусам дыяспары, якія арганізуюць культурныя мерапрыемствы ў Польшчы, не забываць прыцягваць да іх і арганізацыі беларускай нацыянальнай меншасці: Беларускі саюз у Польшчы, Беларускае грамадска-культурнае таварыства, літаратурнае аб’яднанне «Белавежа». Важна запрашаць беларускіх журналістаў з такіх СМІ, як «Радыё Беласток», «Радыё Рацыя», польскага тэлеканалу TVP3, які выдае ў эфір праграмы для беларусаў Беласточчыны. Напрыклад, кожны вечар а 18:45 на «Радыё Беласток» вы можаце пачуць праграму «Пад знакам Пагоні». Варта таксама ведаць і пра літаратурны даробак беларусаў Польшчы. Дарэчы за гады дыпламатычнай службы мне пашчасціла пазнаёміцца з Віктарам Шведам – беларускім дзіцячым пісьменнікам. Нарадзіўся ён у невялікай вёсцы пад назвай Мора ў Бельскім павеце Падляскага ваяводства, на Беласточчыне. Для мяне было гонарам знаёмства з Сакратам Яновічам, які жыў у мясцовасці Крынкі на мяжы з Беларуссю і пакінуў вялікі след у беларускай і польскай літаратуры і вядомым паэтам Алесем Баршчэўскім (ён жа Алесь Барскі), які напісаў шмат беларускіх вершаў. Яго радкі, на якія была пакладзена музыка, сталі папулярнымі песнямі ў беларусаў па абодва бакі ад польскай мяжы: Мой Беластоцкі край – мая Айчына! З табою звязаны мой лёс і доля. Люблю лясы твае, люблю даўніны, Кахаю шчыра бацькаўскае поле… Ведаеце, адным з самых яскравых для мяне ўражанняў ад дыпламатычнай службы ў мае маладыя гады ў Польшчы стаў Агульнапольскі фестываль беларускай песні, які праходзіў у спарткомплексе ў Беластоку. Мне на ўсё жыццё запомнілася, як беларусы, сабраўшыся разам на гала-канцэрце, тысячамі галасоў выканалі песню Канстанцыі Буйло, фактычна гімн беларусаў замежжа: Люблю наш край — старонку гэту, Дзе я радзілася, расла, Дзе ў першы раз пазнала шчасце, Слязу нядолі праліла… Пра беларускую культуру ў Польшчы можна распавядаць гадзінамі, можна пісаць кнігі. Многія ўжо напісаны. Але беларусы, якія цікавяцца культурай і гісторыяй, заўсёды могуць публікаваць свае новыя замалёўкі, нататкі, артыкулы, пакідаць гэта для будучай гісторыі нашага народа. І тым самым захоўваць народную спадчыну. Беларускасць у маім жыцці прывіта маімі бацькамі, якія разумелі важнасць выхавання ў духу пазнання нацыянальнай гісторыі і культуры. Яшчэ адным магутным стымулам адчуць, што я беларус, стала мая праца дыпламатам на Беласточчыне, калі, сустракаючыся з беларусамі Польшчы, я раптам усвядоміў: «Тут, за мяжой, у Польшчы, яны шануюць беларускую культуру і беларускае слова больш, чым мы на нашай этнічнай радзіме. Ці магу я як малады дыпламат не размаўляць на беларускай мове, калі тут беларусы на ёй размаўляюць і захоўваюць павагу да мовы стагоддзямі?» Думаю, вельмі важна, каб як мага больш адбывалася ўзаемных сустрэч і ўзаемнага пазнання паміж этнічнымі беларусамі і беларускай дыяспарай у Польшчы.

22 лютага чакаецца разгляд Саветам ЕС новых санкцый у дачыненні да рэжыму Лукашэнкі - у сувязі з сітуацыяй у Беларусі і датычнасцю рэжыму да расійскай агрэсіі супраць Украіны. Якіх рашэнняў трэба чакаць? Гэта вельмі важнае пытанне, бо на працягу некалькіх тыдняў напярэдадні прыняцця новых абмежавальных мер актыўна абмяркоўваецца пытанне аб выключэннях для беларускага калію, у дачыненні да якога з 2021 года дзейнічаюць санкцыі ЕС. Таксама супраць Беларускай калійнай кампаніі дзейнічаюць санкцыі ЗША, а Літва на ўзроўні нацыянальных санкцый забараніла транзіт беларускага калію па сваёй тэрыторыі і закрыла для рэжыму Лукашэнкі магчымасць выкарыстоўваць Клайпедскі порт. Так галоўная экспартная галіна рэжыму Лукашэнкі сутыкнулася з вялізнымі праблемамі - вытворчасць калію ў Беларусь упала на 60%, а экспарт — на 50%. Нядзіўна, што ўсе сілы лабістаў рэжыму кінуты на тое, каб дамагчыся зняцця гэтых санкцый. Першая сур’ёзная спроба была зроблена вясной мінулага года пры пасярэдніцтве Генсека ААН Антоніу Гутэрыша — тады Лукашэнка разлічваў на зняцце калійных санкцый у абмен на транзіт украінскага збожжа праз тэрыторыю Беларусі. Але афіцыйны Кіеў ад «паслуг» Лукашэнкі адмовіўся, што абсалютна нядзіўна — бо беларускі дыктатар з’яўляецца ключавым саюзнікам Расіі і саўдзельнікам развязанай ёю вайны супраць Украіны. Менавіта з тэрыторыі Беларусі 24 лютага 2022 года пачалося расійскае ўварванне ў Кіеўскую вобласць. Менавіта дапамога Лукашэнкі, які забяспечыў расійскім войскам поўны доступ да неабходнай інфраструктуры і прапусціў іх праз беларуска-ўкраінскую мяжу, зрабіла магчымай «Бучанскую разню» — масавыя забойствы мірных жыхароў Кіеўскай вобласці, фактычны генацыд, кадры якога шакавалі ўвесь цывілізаваны свет. Так, наступ рускіх на Кіеў у выніку праваліўся, але гэта ніяк не змяніла паводзіны Лукашэнкі, які на працягу ўсёй вайны працягвае аказваць Расіі ўсю неабходную падтрымку — матэрыяльна-тэхнічную, інфраструктурную, медыцынскую. З тэрыторыі Беларусі па Украіне было нанесена каля 800 ракетных удараў. Лукашэнка зняў з кансервацыі і перадаў Расіі вялізную колькасць ваеннай тэхнікі і боепрыпасаў. Прамысловасць Беларусі сёння фактычна ўстала на ваенныя рэйкі і абслугоўвае расійскі ВПК. І тут жа, у Беларусі, на бесперапынных вайсковых вучэннях разам з беларускімі трэніруюцца расійскія вайскоўцы і фармуюцца ўдарныя групоўкі. Адзіная «заслуга», якую ставяць Лукашэнку, заключаецца толькі ў тым, што сама беларуская армія пакуль яшчэ не перайшла мяжу і не ўступіла ў вайну супраць Украіны напрамую. І выглядае, што гэтай «заслугай» ён актыўна спрабуе скарыстацца зноў, каб дамагчыся так неабходных яму выключэнняў па калію ў новым пакеце санкцый ЕС… З мэтай паслаблення санкцый лабісты рэжыму зноў запускаюць старую песню пад назвай «Лукашэнка — гарант незалежнасці Беларусі». Ва ўмовах вайны яны спрабуюць прадаць гэтую гісторыю пад выглядам «супраціву Лукашэнкі ціску Крамля». Нібыта, калі спыніць ціск на Лукашэнку, аслабіць супраць яго санкцыі і вярнуць яму «прастору для манеўру» — ён зможа «вырвацца з абдымкаў Крамля» і гарантаваць неўступленне сваёй арміі ў вайну па зямлі. Пры гэтым, аднак, яны спрэс забываюць, што першыя па-сапраўднаму жорсткія санкцыі, у тым ліку санкцыі ў дачыненні да беларускага калію, былі ўведзеныя задоўга да пачатку вайны. Нават масавыя рэпрэсіі і тэрор, якія развязаў Лукашэнка пасля прайграных ім выбараў у 2020 годзе, не заахвоцілі Захад адразу дзейнічаць жорстка. А наступных злачынстваў - прымусовай пасадкі самалёта Ryanair і міграцыйнага крызісу на межах з ЕС — Лукашэнка папросту мог не здзяйсняць. Але ён ішоў на ўсё новыя санкцыі абсалютна свядома. Як і абсалютна свядома ўсе 30 гадоў свайго нязменнага праўлення ён паглыбляў інтэграцыю з Расіяй, заключаў з ёй адно пагражальнае для суверэнітэту Беларусі пагадненне за іншым і ствараў так званую Саюзную дзяржаву, марачы аднойчы яе ўзначаліць. Так, менавіта так. З першых жа дзён свайго прыходу да ўлады ў Беларусі, Лукашэнка марыў аб Крамлі. Ніякія санкцыі не штурхалі яго да таго, каб штораз, з кожным новым пагадненнем, здаваць усё больш суверэнітэту Беларусі на карысць Расіі. Гэта выдуманы яго ж паліттэхнолагамі і дыпламатамі міф, створаны толькі для таго, каб штораз дазваляць Лукашэнку сыходзіць з-пад санкцый — і працягваць заставацца ва ўладзе і далей гандляваць беларускім суверэнітэтам. І тым больш ніякія санкцыі не штурхалі дыктатара да таго, каб пасля завяршэння сумесных з Расіяй ваенных вучэнняў у 2022 годзе, адкрыць для расійскага войска мяжу і дапамагчы ёй ажыццявіць уварванне ва Украіну. Ці нехта верыць, што ў адваротным выпадку Расія прарывалася б ва Украіну праз Беларусь з боем? Ваявала б з беларускім войскам? Не. Без добраахвотнай згоды і поўнага садзейнічання рэжыму Лукашэнкі ўварвання з беларускага плацдарму проста б не здарылася. А магчыма — не здарылася б ніякага ўварвання ў прынцыпе. Наратыў пра «Лукашэнку, які супраціўляецца Крамлю» — наскрозь ілжывы. І тым больш ілжывы наратыў аб тым, што з рэжыму Лукашэнкі трэба зняць санкцыі ці хаця б аслабіць іх для таго, каб «адарваць яго ад Расіі». Хто з лабістаў гэтай ідэі можа ўпэўнена заявіць, што атрыманыя ад паслаблення санкцый рэсурсы Лукашэнка не працягне накіроўваць на абслугоўванне расійскага ВПК? Хто гарантуе, што «беларускі афшор» у прынцыпе не будзе працаваць на Расію, працаваць на вайну? І тым больш хто гарантуе, што «вызвалены» ад санкцыяў рэжым Лукашэнкі вывядзе з Беларусі расійскія войскі і вайсковыя аб’екты? Адказ відавочны — ніхто. Таму што пакуль існуе рэжым Лукашэнкі, гэтага ніколі не адбудзецца. Але давайце пафантазіруем. Лукашэнка сапраўды хоча адарвацца ад Расіі і вывесці Беларусь з-пад санкцыяў? Усе карты прама цяпер знаходзяцца ў яго руках — гэта: Спыненне рэпрэсій і вызваленне ўсіх беларусаў, асуджаных па палітычна-матываваных прысудах. Спыненне саўдзелу ў вайне і матэрыяльна-тэхнічнага, інфраструктурнага, вытворчага і іншага забеспячэння ваеннага агрэсара — Расіі. Вывад з Беларусі ўсіх расійскіх войск і ваенных аб’ектаў, спыненне сумесных вучэнняў і навучання расійскіх войск на тэрыторыі Беларусі. Аргументы аб існуючых дагаворах з Расіяй не вытрымліваюць тут ніякай крытыкі. Дзеянне любых дагавораў, якія супярэчаць дзяржаўным інтарэсам, могуць і павінны быць проста прыпынены. Правядзенне новых, свабодных і празрыстых выбараў без кандыдатуры Лукашэнкі пад назіраннем місіі АБСЕ і незалежных назіральнікаў. Усё гэта Лукашэнка, як «гарант суверэнітэту» можа зрабіць хоць заўтра, калі ён такім не з’яўляецца. І для гэтага ніякіх папярэдніх умоў у выглядзе зняцця санкцый не патрабуецца. Зняццё санкцый можа і павінна быць наступствам рэалізацыі гэтых мер, але ніяк не наадварот. Безгрунтоўнасць наратыву аб «гаранце суверэнітэту» — відавочна. Лабісты паслаблення і зняцця санкцый з рэжыму Лукашэнкі безумоўна разумеюць гэта. А таму, у надзеі дабіцца сёння выключэнняў для беларускага калію (а гэта ключавы экспарт рэжыму Лукашэнкі), яны спрабуюць разбавіць адзін ілжывы наратыў іншым. А менавіта тэзай — пра «пагрозу харчовай бяспецы». Вось толькі і ён не мае ніякага дачынення да рэальнасці. Дзесяты месяц запар зніжаецца сярэдняе значэнне сусветнага індэкса харчовых цэн і ніякіх тэндэнцый да таго, што яно пачне расці проста не назіраецца. Трэці месяц запар падаюць і сусветныя цэны на адну з ключавых збожжавых культур — пшаніцу. Можа быць растуць цэны на ўгнаенні? Не. Хтосьці спрабуе спекуляваць аптовымі цэнамі. Але яны — не паказчык, а толькі каціроўкі, якія даўно не абнаўляліся. Затое, калі мы паглядзім на рознічныя цэны для сельгасвытворцаў, вычышчаныя ад спекулянтаў - мы ўбачым, што сярэдняя рознічная цана калію падала з канца кастрычніка 2021 года. Гэта факт — калій Лукашэнкі не выратуе ніякіх галодных, не выратуе нічыіх жыццяў. Але можа іх адабраць. Таму што плаціць за беларускі калій — раўно плаціць Лукашэнку за рэпрэсіі, забойствы і тэрор у дачыненні да беларусаў. Плаціць за беларускі калій — раўно плаціць Лукашэнку і Крамлю за вайну супраць Украіны. Хто ў сваім розуме можа быць у гэтым зацікаўлены? Адказ відавочны — толькі той, чые інтарэсы супадаюць з інтарэсамі Лукашэнкі. Першы і галоўны інтарэсант — Расія. Рэжым Лукашэнкі цалкам забясьпечвае яе інтарэсы ў Беларусі, але ва ўмовах дзейных санкцыяў дорага ёй абыходзіцца. А таму вызваліць вялізныя грошы для яго існавання праз зняцце санкцый з калію — гэта выдатнае рашэнне для Крамля. І тым больш для Крамля важна не дапусціць гарманізацыі санкцый у дачыненні да Расіі і рэжыму Лукашэнкі за агрэсію супраць Украіны. Калі гэта здарыцца — і для Расіі зачыніцца «беларускае акно», праз якое яна атрымлівае тыя неабходныя для сябе тавары, якія не можа напрамую атрымаць з-за ўведзеных у дачыненні да яе санкцый. А ў першую чаргу — гэта прадукцыя падвойнага прызначэння, электроніка і іншыя тавары і тэхналогіі, неабходныя расійскаму ВПК. Такім чынам, мы прыходзім да простай высновы — лабісты, якія працуюць на паслабленне санкцый у дачыненні да рэжыму Лукашэнкі, працуюць не толькі і не столькі на яго, колькі на саму Расію. І сёння мы можам казаць аб тым, што нягледзячы на ўсю ілжывасць і неабгрунтаванасць іх аргументаў, лабісты дзейнічаюць дастаткова эфектыўна. За лічаныя дні да чаканага рашэння Рады Еўразвяза па новых санкцыях супраць рэжыму Лукашэнкі, пытанне па выключэннях для беларускага калію ўсё яшчэ не знятае. Выходзіць, інтарэсанты для прымянення такіх выключэнняў ёсць і на заходнім баку. Неабходна сказаць пра гэта наўпрост — сярод краінаў-чальцоў Эўрасаюзу ёсьць тыя, чые бізнэс-інтарэсы супадаюць з інтарэсамі рэжыму Лукашэнкі, з інтарэсамі Крамля. Тыя, хто што б там ні было хоча вярнуцца да business as usual з Лукашэнкам і з Расіяй таксама. Тыя, хто фактычна гатовы фінансава дапамагчы абодвум агрэсарам і даць ім магчымасць атрымаць больш рэсурсаў для працягу вайны супраць Украіны. А значыць — кінуць выклік усім еўрапейскім каштоўнасцям, якія дэкларуе Еўрапейскі саюз. Каштоўнасцям, якія ляжаць у яго аснове. Бо атрымаўшы жаданае, Пуцін і Лукашэнка не спыняцца ва Украіне, а яшчэ больш актыўна возьмуцца за разбурэнне Аб’яднанай Еўропы знутры — за грошы саміх жа еўрапейцаў. Надыходзіць момант ісціны. Момант, калі ЕС дасць прамы адказ на простае пытанне, што для яго сёння важней: еўрапейскія каштоўнасці і будучыня Еўропы ці business as usual з дыктатарамі і вайсковымі агрэсарамі? Калій Лукашэнкі - гэта зброя. Але ад рашэння ЕС залежыць, на каго яно будзе накіраванае: на самога дыктатара і вайсковага злачынцу ці на беларусаў, украінцаў і ўсіх еўрапейцаў у прынцыпе.

Год таму пачалося поўнамаштабнае ўварванне ва Украіну. У гэтым акце міжнароднага злачынства з боку Расіі саўдзельнікам стаў рэжым Лукашэнкі. Год барацьбы і стратаў. Год мужнасці і гераізму. Год змагання за сваю свабоду, незалежнасць і тэрытарыяльную цэльнасць Украіны. Усе натхняюцца мужнасцю ўкраінцаў, бо цывілізаваны свет разумее, што Украіна змагаецца не толькі за сваю дзяржаву, але і за будучыню вольных народаў Еўропы. Змагаецца супраць цемры «рускага свету». Змагаецца і перамагае. Коштам тысяч жыццяў ваяроў, коштам жыццяў мірнага насельніцтва, але перамагае. Сёння няма сумневаў, што Украіна пераможа. Расія павінна прайграць. Бо святло заўсёды перамагае цемру.

Намеснік кіраўніцы Аб'яднанага Пераходнага Кабінета Павел Латушка пракаментаваў Рэзалюцыю па Беларусі, прынятую Еўрапейскім парламентам 15 сакавіка, і звярнуў увагу на яе найбольш важныя моманты: «Упершыню на міжнародным узроўні адбылося прызнанне факта здзейсненых злачынстваў супраць чалавечнасці ў Беларусі. Як раней заключыла Камісія міжнароднага права ААН, злачынствы супраць чалавечнасці ствараюць пагрозу глабальнаму міру, таму ў міжнароднай супольнасці ўзнікае маральны абавязак неадкладна прыняць увесь спектр мер, каб спыніць гэтыя злачынствы і пакараць адказных за іх. І Еўрапарламент у сваёй Рэзалюцыі не проста ўказвае на неабходнасць усебаковага расследавання злачынстваў супраць чалавечнасці, а пералічвае канкрэтныя механізмы, якія міжнародная супольнасць мае задзейнічаць для гэтага. У гэтым кантэксце важна адзначыць, што Аб'яднаны Пераходны Кабінет будзе дамагацца таго, каб адказныя за злачынствы прадстаўнікі рэжыму Лукашэнкі былі асуджаныя ў рамках міжнароднага трыбунала. Таксама важна, што еўрадэпутаты прызнаюць працяглую інтэграцыю Расіі і Беларусі — працэсам фактычнай акупацыі. Для нас было істотна ўбачыць і адзінства пазіцый Еўрапарламента і Аб'яднанага Пераходнага Кабінета адносна неабходнасці далейшага санкцыйнага ціску. Акрамя таго, еўрадэпутаты наўпрост асудзілі: рэпрэсіі беларусаў і нацыянальных меншасцяў у РБ; затрыманні і вынясенне палітычна матываваных прысудаў прадстаўнікам нацыянальных меншасцяў і лідарам дэмакратычнага руху Беларусі; пераслед прафсаюзаў; прыняты рэжымам закон, які дазваляе пазбаўляць беларускага грамадзянства асоб, што пражываюць за мяжой; удзел Беларусі ў неабгрунтаванай і несправакаванай агрэсіўнай вайне Расіі супраць Украіны; візіты высокапастаўленых асоб з ЕС у Мінск, якія ставяць пад сумнеў адназначнае непрызнанне Еўрапейскім саюзам рэжыму Лукашэнкі; нядаўняе рашэнне Міжнароднага алімпійскага камітэта дазволіць беларускім спартоўцам удзельнічаць у кваліфікацыі да Алімпійскіх гульняў 2024 года ў Парыжы пад нейтральным сцягам. Мы ўдзячныя еўрадэпутатам за заклік да палітычнага дыялогу з прадстаўнікамі дэмакратычнай Беларусі з мэтай супрацоўніцтва, што азначае далейшае міжнароднае прызнанне суб'ектнасці структур беларускага дэмакратычнага руху. Прыняцце гэтай рэзалюцыі сведчыць аб тым, што сітуацыя ў Беларусі не сышла на другі план, а наадварот, знаходзіцца на парадку дня ў ЕС, як адно з ключавых пытанняў рэгіянальнай бяспекі»

Як Расія плануе «інтэграваць» суседа Арыгінал артыкула: svoboda.org У 2021 годзе быў распрацаваны дакумент пад назвай «Стратэгічныя мэты Расійскай Федэрацыі на беларускім напрамку», сцвярджае цэнтр «Дасье». У ім сказана, што Беларусь павінна быць поўнасцю інтэграваная ў Расію да 2030 года. Беларускія апазіцыйныя палітыкі і эксперты асцерагаюцца, што няўдачы расейскага войска ва Украіне могуць паскорыць працэс паглынання Беларусі, паколькі Уладзіміру Пуціну патрэбная будзе хоць нейкая знешнепалітычная перамога. Наколькі гэты сцэнар верагодны? Няспраўджаныя мары Лукашэнкі 8 снежня 1999 года тагачасны прэзідэнт Расіі Барыс Ельцын і аўтарытарны беларускі лідэр Аляксандр Лукашэнка падпісалі дамову аб стварэнні «Саюзнай дзяржавы». Ён уключыў у сябе абавязацельствы па беларуска-расійскай інтэграцыі, уніфікацыі заканадаўстваў дзвюх краін і аб'яднанні мытні і энергарэсурсаў. Паводле слоў беларускага палітолага Паўла Усава, падпісанне гэтага дакумента было патрэбнае Расіі для вырашэння сваіх унутраных праблем: справа была якраз напярэдадні перадачы Барысам Ельцыным уладзе абранаму ім пераемніку — Уладзіміру Пуціну. У той час як у Аляксандра Лукашэнкі быў амбіцыйны план — стаць прэзідэнтам новай дзяржавы: — Зразумела, што Расіі, якая пацярпела крах як імперыя, быў неабходны нейкі геапалітычны поспех. З гэтай жа мэтай ствараліся і рэалізоўваліся праекты СНД і АДКБ, каб Расія магла ўяўляць з сябе рэгіянальную дзяржаву са сваімі сатэлітамі. Беларусь уяўляла сабой у гэтым плане вельмі зручную геапалітычную мэту. Аддаленне Беларусі магло справакаваць палітычны крызіс, паколькі ў Расіі былі рэваншысцкія групы, негатыўна настроеныя да ліберальных рэформаў дзевяностых гадоў. Крэмль не мог дапусціць поўнага выхаду Беларусі з-пад расейскага ўплыву. Што тычыцца Беларусі, «недадэмакратыя» і прыход да ўлады Лукашэнкі забяспечылі не толькі падпісанне Саюзнай дамовы, але і ўтрыманне Беларусі ў руках Расіі. Асновы «Саюзнай дзяржавы» былі закладзены яшчэ ў пачатку 90-х гадоў, калі абмяркоўваліся пытанні энерганосьбітаў і СНД, і мясцовыя посткамуністычныя эліты не вырашыліся ўзяць на сябе адказнасць і вывесці краіну з-пад эканамічнага, перш за ўсё энергетычнага, уплыву Расіі. Лукашэнка гэтым скарыстаўся і правёў два рэферэндумы. На першым з іх быў пункт: «Падтрымаць палітыку прэзідэнта па ўмацаванні эканамічных адносін з Расіяй». За гэта выказалася пераважная большасць беларусаў. Варта таксама ўлічваць, што ў Лукашэнкі былі амбіцыі стаць прэзідэнтам «Саюзнай дзяржавы» або ўключыцца ва ўнутрыпалітычную барацьбу ў самой Расіі. Таму ён так актыўна праводзіў усе саюзныя рэформы, таму падпісаў статут «Саюзнай дзяржавы», дзе яму, паводле першапачатковага сцэнара, давалася магчымасць быць першым прэзідэнтам, і толькі ліберальнае асяроддзе Ельцына не дазволіла пракруціць гэта. Вядома, на фоне старыка Ельцына Лукашэнка выглядаў даволі нядрэнна. Пра гэта казаў і Барыс Беразоўскі. Лукашэнка для гэтага нават пачаў у тэніс гуляць, каб наблізіцца да Ельцына і стаць ягоным пераемнікам. Стаўленне Менска да пагадненняў рэзка змянілася толькі пасля прыходу Пуціна да ўлады, — адзначае Павел Усаў. Наступныя 19 гадоў аб падпісаным некалі дакуменце практычна не ўзгадвалі, хаця дэкларацый аб сяброўстве Лукашэнка, Пуцін і іншыя расійскія і беларускія кіраўнікі зрабілі на свет вялікае мноства. Былі, зрэшты, і перыяды прыкметнага пагаршэння адносін паміж Масквой і Мінскам, накшталт энергетычных і малочных «войнаў». Толькі ў 2018 годзе, падчас візіту ў Брэст, тагачасны прэм'ер-міністр Расіі Дзмітрый Мядзведзеў нагадаў беларускім партнёрам аб існаванні «Саюзнай дзяржавы» і прапанаваў два варыянты інтэграцыі Расіі і Беларусі: «Пакінуць усё як ёсць ці нарэшце выканаць дамоўленасці, што азначае адзіную. падатковую, коштавую і тарыфную палітыку». Беларускія палітыкі ўспрынялі прапанову Мядзведзева без энтузіязму, аднак у 2019 годзе праца над «дарожнымі картамі» (інтэграцыйнымі праграмамі) усё ж аднавілася. У снежні таго ж года ў Менску праходзілі рэгулярныя акцыі пратэсту супраць умацавання «Саюзнай дзяржавы», а ў пачатку 2020-га Лукашэнка і зусім заявіў, што расейскі бок разумее пад інтэграцыяй «паглынанне Беларусі». Тады ж пачалася пандэмія каранавіруса, а ў жніўні 2020 года, пасля прэзідэнцкіх выбараў, на якіх, паводле звестак беларускага ЦВК, перамог Лукашэнка, у краіне ўспыхнулі масавыя пратэсты супраць фальсіфікацыі вынікаў галасавання. Інтэграцыя адышла на другі план. За стол перамоваў вярнуліся толькі ў 2021 годзе. У верасні былі падпісаны 28 «дарожных карт». У іх уваходзілі, апроч іншага, наступныя крокі: Інтэграцыя плацежных сістэм Фарміраванне аб'яднаных рынкаў нафты і нафтапрадуктаў Фарміраванне аб'яднанага рынку электраэнергіі Развіццё атамнай энергетыкі 4 лістапада 2021 года на пасяджэнні Вышэйшага дзяржсавета «Саюзнай дзяржавы» Лукашэнка і Пуцін падпісалі дэкрэт «Аб асноўных напрамках рэалізацыі палажэнняў Дагавора аб Саюзнай дзяржаве на 2021-2023 гады», які зацвердзіў 28 інтэграцыйных праграм. Яны павінны былі стаць, паводле афіцыйнай версіі, «практычнай асновай для паглыблення расійска-беларускай інтэграцыі». На шляху да паглынання? Тады ж, у 2021 годзе, быў распрацаваны дакумент пад назвай «Стратэгічныя мэты Расійскай Федэрацыі на беларускім напрамку». Цэнтр «Дасье» сцвярджае, што ім удалося азнаёміцца з яго зместам. Мэтай Расіі, згодна з дакументам, з'яўляецца поўная палітычная, энергетычная, ваенная і культурная інтэграцыя Беларусі ў Расію да 2030 года. Распрацоўваўся дакумент супрацоўнікамі Упраўлення па прымежным супрацоўніцтве сумесна з ГРУ, Генштабам ВС РФ, СВР і 5-й службай ФСБ. Расійскія мэты ў Беларусі падзелены на тры этапы: кароткатэрміновыя (да 2022 года), сярэднетэрміновыя (да 2025 года) і доўгатэрміновыя (да 2030 года). Так, складальнікі дакумента ставілі за мэту да канца 2022 года ўніфікаваць беларускае заканадаўства, пераканаць мясцовыя эліты ў неабходнасці працы над інтэграцыяй, правесці сумесныя ваенна-тактычныя вучэнні ўзброеных сіл Расіі і Беларусі, а таксама ўмацаваць прарасійскія настроі сярод насельніцтва і ваенна-палітычных эліт Беларусі. Згодна з стратэгіяй, да 2025 года Крэмль мае намер, напрыклад, увесці спрошчаную працэдуру выдачы расійскіх пашпартоў беларусам, забяспечыць інтэграцыю Беларускай атамнай станцыі ў энергасістэму «Саюзнай дзяржавы» і стварыць устойлівыя прарасійскія групы ўплыву ў беларускай палітыцы і арміі. Да 2030 года плануецца завяршыць рэформу Канстытуцыі Беларусі з улікам расійскіх інтарэсаў, увесці агульную валюту, узгадніць адзіную пагранічную і абаронную палітыку, стварыць адзіную культурную прастору, адзіны падыход да інтэрпрэтацыі гісторыі і забяспечыць канчатковае дамінаванне рускай мовы над беларускай. Намеснік дырэктара Стакгольмскага цэнтра ўсходнееўрапейскіх даследаванняў (SCEEUS) Марцін Краг лічыць, што па сваёй знешняй форме дакумент нагадвае стандартны дакумент расійскай бюракратыі. У Паўла Латушкі, былога дыпламата і экс-міністра культуры Беларусі, намесніка кіраўніка Аб'яднанага пераходнага кабінета (АПК), створанага апазіцыйнымі беларускімі палітыкамі, змушанымі пакінуць краіну, ёсць сумневы на гэты конт: — У дакуменце ёсць як пэўныя логіка і сістэма, так і шэраг несастыковак. Там прапісаны некаторыя пазіцыі, якія павінны быць рэалізаваны ў будучым, але фактычна яны ўжо выкананы на момант напісання гэтага плана. Адной з мэт дакумента з'яўляецца змяненне Канстытуцыі Беларусі на карысць Расіі. Гэтая мэта ўжо была выканана ў лютым 2022 года, калі Лукашэнка правёў рэферэндум па яе змене. Сярэднетэрміновымі задачамі ставяцца змены ў эканамічнай, ваеннай і гуманітарнай сферах. Гэта тое, што рэалізуецца на гэты момант і ўжо выканана па многіх напрамках. З пункту гледжання бюракратыі, тут таксама ёсць некаторыя важныя несастыкоўкі. У тэксце часта ўжываюцца дзве назвы: «Рэспубліка Беларусь» і «Рэспубліка Беларусія». Скажу вам як чыноўнік: такія агрэхі недапушчальныя, але гэта не адмяняе таго факта, што ў Расіі сапраўды ёсць планы па паглынанні Беларусі, — адзначае Павел Латушка. Акрамя мэт, у стратэгіі апісаны і пагрозы планам Расіі ў Беларусі. У Крамлі апасаюцца збліжэння Беларусі з членамі НАТА, уплыву нацыяналістычных і празаходніх палітыкаў на Лукашэнку, адмовы ад выкладання ў Беларусі на рускай мове. Таксама пагрозай лічылася замена расейскіх вакцын супраць COVID-19 на амерыканскія і еўрапейскія. Уварванне Расіі ва Украіну, па дадзеных «Дасье», планы Крамля не змяніла. «Доўгатэрміновая мэта па дасягненні поўнага кантролю над Беларуссю ўсё яшчэ ў сіле», — лічыць крыніца СМІ, якая азнаёмілася з дакументам. У канцы 2022 года дзяржсакратар «Саюзнай дзяржавы» Дзмітрый Мезенцаў заявіў, што новы пакет інтэграцыйных праграм ужо распрацоўваецца, а кіраўнік расійскага МЗС Сяргей Лаўроў крыху пазней паведаміў, што на рэалізацыю ўжо зацверджаных 28 «карт» спатрэбіцца два-тры гады. Павал Усаў лічыць, што гэтага часу можа хапіць для поўнай інтэграцыі Беларусі ў Расію: — Працэс расейскага паглынання Беларусі і ціску на беларускія эліты пачаўся значна раней. Удаўка на шыі Лукашэнкі зацягнулася мацней пасля падпісання 28 «дарожных карт» у 2021 годзе. Але я мяркую, што нейкія непублічныя пагадненьні былі падпісаныя яшчэ пасьля паразы Лукашэнкі на выбарах у 2020 годзе. Тады ён лётаў у Сочы да Пуціна і маліў яго дапамагчы. Першапачаткова ж разглядалася 31 «дарожная карта», ён цалкам мог падпісаць астатнія тры. Таму я лічу, што ўсе працэсы могуць быць завершаны ўжо да 2025 года. Інтэграцыя Беларусі стане насмешкай над усім Захадам. Пуцін можа сказаць: «Глядзіце, я захапіў Беларусь. Што вы з гэтым зробіце? Нічога!» Многія эксперты сыходзяцца ў меркаванні, што вайна ва Украіне цалкам пазбавіла Лукашэнку незалежнасці і наблізіла інтэграцыю Беларусі ў Расію. Кіраўнік Аб'яднанага пераходнага кабінета, былы кандыдат у прэзідэнты на выбарах 2020 года Святлана Ціханоўская лічыць, што расейскі план асуджаны на правал: — Нічога новага ў ім няма. Гэта тая палітыка, якую Расея даўно праводзіць у Беларусі - з канца XVIII стагоддзя. Яна выяўляецца ў барацьбе супраць нацыянальнай мовы, сімвалаў, культуры, гісторыі, у насаджэнні і праслаўленні ўсёй рускай, расійскай. Лукашэнка з самага пачатку свайго праўлення з'яўляецца паслядоўным правадніком гэтай палітыкі. Цяпер у Беларусі многім актывістам, якія змагаліся супраць узурпацыі ўлады Лукашэнкі, рэжым абвінавачвае ў дзяржздрадзе, але насамрэч дзяржаўнай здрадай з'яўляецца падпісванне вось такіх дакументаў — аб уваходжанні ў Саюзную дзяржаву, таму што яны відавочна пагражаюць суверэнітэту Беларусі. Ці можа вайна прывесці да нарошчвання тэмпаў інтэграцыі? «З'есці ён з'есць, ды хто ж яму дасць?». Пуцін хацеў бы, але ў яго гэта не атрымаецца: беларускі народ не дасць яму гэтага зрабіць. Да таго ж, час і логіка гістарычнага развіцця не на яго баку. Ён ужо прайграў. Пытанне - у колькасці ахвяр, якія ён бярэ на сваю душу. У якасці дэсерту, як ні сумна мне гэта казаць, павінна выступіць Беларусь Павел Латушка згодны з тым, што Крэмль можа планаваць да 2030 года ўключыць Беларусь у склад РФ: — Пуцін яшчэ ў 2021 годзе апублікаваў артыкул пра Украіну, дзе цалкам дакладна патлумачыў свае мэты. Мы ўжо тады цудоўна зразумелі, што аналагічныя мэты ён мае і ў Беларусі. Ён хацеў паабедаць, і галоўнай стравай павінна была стаць Украіна. Аб Украіну ён зламаў зубы. У якасці дэсерту, як ні сумна мне гэта казаць, павінна выступіць Беларусь. Павел Усаў, аднак, сцвярджае, што Расея не ставіць сваёй мэтай фармальнае далучэнне Беларусі: — Гаворка ідзе аб завяршэнні інтэграцыі. Гэта, у прынцыпе, тое самае, што і далучэнне, але з захаваннем дзяржаўных межаў і ў рамках міжнароднага права. Ніякая міжнародная дамова не парушаецца, таму што Беларусь сама выявіла жаданне інтэгравацца з Расеяй у гэтую «Саюзную дзяржаву», дзе ёсць два незалежныя суб'екты, але адно палітычнае кіраўніцтва. Ёсць Беларусь, але яна падпарадкоўваецца стратэгічным інтарэсам СД. Гэта даволі распаўсюджаная памылка, што Расея збіраецца далучыць Беларусь гэтак жа, як яна гэта зрабіла з «ДНР» і «ЛНР». Яна гэта ўсё зробіць нібыта ў рамках волевыяўлення двух народаў. Тут нават Канстытуцыі дзвюх краін не будуць парушаны: пройдзе рэферэндум, на ім 90 працэнтаў выкажуцца за адну валюту, адну армію і аднаго прэзідэнта. Беларусь будзе «незалежнай», не маючы ніякіх атрыбутаў незалежнасці. Як самі беларусы ставяцца да такой перспектывы? Адказвае Павел Латушка: — Інфармацыйнае поле ў Беларусі было аддадзена рэжымам у распараджэнне расейскіх паліттэхнолагаў і СМІ. З дзесяці самых папулярных тэлеканалаў, якія глядзяць у Беларусі, 8 — расійскія. Беларусы знаходзяцца пад наймагутным ударам расійскай прапаганды. Нават нягледзячы на ўсе гэтыя спробы Расіі авалодаць розумамі беларусаў, у іх нічога не выходзіць. Абсалютная большасць беларусаў не хоча вайны, абсалютная большасць людзей супраць Лукашэнкі, а што найважнейшае — 97 працэнтаў беларусаў выступае за незалежную Беларусь (пра гэта кажуць сацыялагічныя апытанні, няхай і сацыялогія ў таталітарных дзяржавах — рэч «цікавая»). Але дастатковы працэнт выступае за прыярытэтнасць саюзных адносін з Расіяй. Мы, дэмакратычныя сілы, павінны дастукацца да гэтых людзей і паказаць, што неаімперыя Пуціна плануе знішчыць беларускую дзяржаўнасць. Святлана Ціханоўская лічыць, што выхадам з сітуацыі можа стаць адраджэнне мовы, культуры, гісторыі на ўсіх узроўнях, пачынаючы з індывідуальнага, з паўсядзённага жыцця і зносін. Яна таксама расказала аб плане дэмакратычных сіл Беларусі па процідзеянні інтэграцыі: — Мы праводзім працу на палітычным узроўні - у выступах на Мюнхенскай канферэнцыі па бяспецы я казала, што Беларусь не можа заставацца ў АДКБ і «Саюзнай дзяржаве» з Расеяй, якая пачала вайну супраць Украіны і цяпер з'яўляецца агрэсарам, гэта супярэчыць інтарэсам большасці беларусаў. Нашая галоўная задача, над якой мы працуем, — зрабіць так, каб Беларусь не «пакінулі на потым» у бягучым канфлікце, каб яна не засталася суцяшальным прызам для Пуціна, які прайграў. Беларусь нельга пакідаць «на потым». Без свабоднай і дэмакратычнай Беларусі немагчыма пабудаваць эфектыўную сістэму бяспекі ў Еўропе. Вайна не будзе скончанай, пакуль Беларусь не стане свабоднай. Павал Усаў настойвае на тым, што свабода Беларусі залежыць ад аслабленьня Расеі: — Спыніць інтэграцыю можа толькі разбурэнне рэжыму Пуціна і стварэнне такіх умоў, пры якіх Саюзная дзяржава будзе вельмі дарагім мерапрыемствам для Расіі. Любыя інтэграцыйныя пытанні павінны ўспрымацца на міжнародным узроўні выключна як акупацыя. Павел Латушка лічыць, што для недапушчэння інтэграцыі трэба сфарміраваць тры сілы: — Першая — унутраная. Неабходна стварыць народна-вызваленчы рух, і наш пераходны ўрад над гэтым працуе. Гэта самае складанае пытанне, паколькі ў Беларусі задушана грамадзянская супольнасць. Рэпрэсіі ў Беларусі параўнальныя з перыядам сталінізму. Другі рэсурс — стварэнне протаарміі. Яе зародкі ўжо ёсць. У складзе ВСУ з'явіліся нашы добраахвотніцкія падраздзяленні, якія змагаюцца за вызваленне Украіны і мараць вызваліць Беларусь. Трэцяя сіла — гэта міжнародны ціск, гэта ізаляцыя рэжыму, санкцыі і прыцягненне Лукашэнкі да адказнасці ў адносінах да Украіны. Дадзены журналістам дакумент можа згуляць і на руку Лукашэнку. Я быў амбасадарам Беларусі ў Францыі, Гішпаніі і Партугаліі. Тады ж, у 2015-2016 гадах, я ўдзельнічаў у закрытых перамовах. Там былі міністр замежных спраў Беларусі, нябожчык Уладзімір Макей і яго намеснік. Галоўнай тэзай перамоваў было тое, што Лукашэнка — галоўны і адзіны гарант суверэнітэту Беларусі. Значыць, дапамагчы Лукашэнку — гэта дапамагчы выратаваць Беларусь. Гэтая тэза дастаткова паспяхова была «прададзеная» пасланцамі Лукашэнкі ў сувязі з анэксіяй Крыма і вайной, якую Расея развязала ў Данбасе. Расія з'яўляецца ворагам беларускага народа і ворагам беларускай дзяржаўнасці. Пасля гэтага рушыла ўслед адліга ва ўзаемаадносінах паміж Беларуссю і Захадам. Усё гэта абрынулася пасля фальсіфікацый на выбарах і падзей 2020 года. Лукашэнка хоча пазбегнуць санкцыяў, пазбегнуць адказнасці. Ён разумее, што яго чакае трыбунал. Зыходзячы з гэтага, ён зноў спрабуе прадаць наратыў аб тым, што менавіта ён з'яўляецца гарантам незалежнасці Беларусі. Гэта не так. Менавіта Лукашэнка прывёў да страты беларускай незалежнасці, менавіта Лукашэнка з першых дзён свайго праўлення выступаў за саюз з Расіяй. Менавіта ён дазволіў паглынуць беларускае войска, менавіта ён знішчае беларускую мову, культуру і самасвядомасць. Менавіта ён пабудаваў канцлягер на тэрыторыі Беларусі, дзе проста няма свабодных людзей. Толькі беларускі народ можа быць гарантам незалежнасьці. Мы не разглядаем Расію як дружалюбную краіну. Сёння Расея, якая акупавала Беларусь, з'яўляецца ворагам беларускага народа і ворагам беларускай дзяржаўнасці. Гэта трэба дакладна вымавіць, каб зразумець пагрозу. Да дэмакратызацыі Расеі пасля сыходу Пуціна я стаўлюся скептычна. Мы бачым, што вялікі працэнт расейцаў падтрымлівае вайну ва Украіне, таму веры ў нейкае партнёрства ў мяне няма.

Хітрасці мілітарызацыі лукашэнкаўскай эканомікі «ацанілі» ў ЗША — і ўвялі новыя санкцыі Лукашэнка працягвае мілітарызацыю беларускай эканомікі — для падтрымкі ваеннай агрэсіі Расіі супраць Украіны. На вытворчасць тавараў ваеннага прызначэння дыктатар пераводзіць усе больш-менш прыдатныя прадпрыемствы, а да ўдзелу ў пастаўках камплектуючых прыцягваюць максімум удзельнікаў — ад буйных прадпрыемстваў да ІП. Так, для вытворчасці тавараў ваеннага прызначэння выкарыстоўваюць элементы імпартных бытавых электратавараў. Прычым, не маючы абмежаванняў на іх пастаўку, можна ўвозіць як сам выраб, так і камплектуючыя. У новых пакетах амерыканскіх санкцый, уведзеных 25 лютага, гэта ўлічылі і забаранілі пастаўкі ў Беларусь і Расію бытавой электронікі — паводле пераліку ў 276 таварных пазіцый, указаных у дакуменце Міністэрства гандлю і Бюро прамысловасці і бяспекі ЗША. Такім чынам, Вашынгтон прымае меры да павышэння эфектыўнасці санкцыйнага ціску на Беларусь і Расію і спрабуе лепш узгадніць іх з абмежаваннямі, якія ўводзяць саюзнікі і партнёры ЗША. Амерыканскія ведамствы па-ранейшаму лічаць: пашырэнне ціску павялічыць эфектыўнасць ужо наяўных шматбаковых санкцый супраць РФ — праз «закрыццё доступу да новых тавараў, якія могуць выкарыстоўвацца ў ваеннай сферы, і да крыніц даходаў, якія падтрымліваюць абаронную прамысловасць Расіі». На Беларусь санкцыі таксама распаўсюдзіліся, паколькі ў ЗША справядліва лічаць яе саўдзельнікам у канфлікце з Украінай на баку Расіі — як у ваенных адносінах, так і ў эканамічных. Іншымі словамі, Лукашэнку дастаткова было проста не працягваць мілітарызаваць эканоміку краіны, каб дагадзіць Пуціну — і новых санкцыяў на бытавую электроніку і іншыя тавары не было б. Аднак кіраўніка рэжыму не клапоцяць інтарэсы беларускага народа, ён працягвае абслугоўваць ваенныя патрэбы Крамля і тым самым падтрымліваць здзяйсняныя ім ваенныя злачынствы. У адказ Мінск атрымлівае новыя санкцыі і чарговае папярэджанне: спыніць саўдзел у вайсковай агрэсіі супраць Украіны. Новыя маштабныя абмежаванні, у тым ліку на бытавую электроніку, прадугледжваюць экспартны кантроль, які будзе звужаць магчымасці паралельнага імпарту. Яго прыкладам можна назваць сытуацыю, калі беларускія кампаніі ўвозілі для перапастаўкі ў Расею тое, што было складана паставіць туды з-за байкоту кампаніі-пастаўшчыка. І гэта было адным з асноўных інструментаў Масквы для абыходу санкцый. Цяпер выкарыстанне схем паралельнага імпарту для абыходу абмежаванняў багата крымінальным пераследам удзельнікаў здзелкі ў краінах-ініцыятарах. І гэта вельмі канкрэтнае папярэджанне ўсім удзельнікам такіх незаконных дзеянняў.